Nowy Wiśnicz

Nowy Wiśnicz rozwinął się dzięki Lubomirskim, którzy w XVII w. nadali mu charakter prywatnego miasta. Dzieje miejscowości sięgają średniowiecznych czasów rycerskich, gdy pojawił się tu możnowładczy ród Gryfitów, a w XIV Kmitów herbu Szreniawa. Jan Kmita, „prawa ręka” króla Kazimierza Wielkiego, rozpoczął budowę murowanego zamku, kontynuowaną jeszcze przez dwa stulecia.
Pod koniec XVI w. zamek wraz z dobrami wiśnickimi zakupili Lubomirscy, którzy zbijając fortunę jako zarządcy Żup Krakowskich, zapragnęli jeszcze splendorów hrabiów na Wiśniczu. Czasy ich zarządzania wiśnickimi dobrami to złoty okres dla zamku i założonego wtedy pod nim przez Stanisława Lubomirskiego miasta, któremu król Zygmunt III Waza nadał przywilej lokacyjny w 1616 r.
Miasto zostało zaprojektowane na planie zbliżonym do kwadratu o bokach długości blisko 500 m. W środku znajdował się obszerny rynek, od którego odchodziły początkowo dwie główne ulice: Bocheńska od strony Bochni i Zamkowa lub Grodzka, prowadząca do zamku. Potop szwedzki, a przede wszystkim pożar miasta w 1863 r. przyczyniły się do utraty jego znaczenia. Ogień strawił niemal w całości drewnianą, siedemnastowieczną i wcześniejszą zabudowę, dlatego otaczające rynek kamienice w większości mają już XIX wieczny rodowód.
Wczesnobarokowy gmach ratusza z 1620 r. zaprojektowany został przez znanego architekta Macieja Trapollę. W dużej mierze udało się go ocalić. Nie ominęły co prawda parterowego budynku płomienie, które strawiły dach, ale czasy austriackie dodały mu piętro i zmieniły kształt wieży. Jej wnętrze kryje mechanizm oryginalnego dziewiętnastowiecznego zegara (czynnego do tej pory) oraz dzwon ufundowany po pożarze przez radę miejską. Przed ratuszem stoi pomnik założyciela miasta Stanisława Lubomirskiego, wykonany przez prof. Czesława Dźwigaja. Ten rodowity nowo-wiśniczanin wyrzeźbił jeszcze min. mistrza Matejkę (pomnikowy mistrz z paletą stoi na tle bocznej elewacji ratusza) i urodzonego w tym mieście najsłynniejszego z Kossaków – Juliusza.
Kościół parafialny pw. Najświętszej Maryi Panny, podobnie jak ratusz zaprojektował Maciej Trapolla. Wczesnobarokowa świątynia ma konstrukcję jednonawową, z półkolistym prezbiterium. Dwuwieżowa fasada zachodnia ma charakter niezwykle reprezentacyjny. W ołtarzu głównym jest cenny obraz Matki Bożej Śnieżnej i złocone tabernakulum sprzed 1630 r. Uwagę skupiają także obrazy: Ścięcie Jana Chrzciciela i Wskrzeszenie Łazarza, autorstwa Jana Matejki, związanego rodzinnie z Nowym Wiśniczem. W otoczeniu kościoła znajdują się również pomniki Czesława Dźwigaja. Miasto od lat ma związki z najsłynniejszymi artystami różnych epok, a młode kadry szkolą się w słynnym wiśnickim Liceum Sztuk Plastycznych.