Dwór w Radziszowie

Okazały budynek dworu, a raczej pałacu w późno-klasycystycznej formie został wzniesiony na początku XIX w. zapewne dla Ludwiki z Dzieduszyckich i jej męża Józefa Szeptyckiego. Projektantem pałacu był znany architekt – amator, teoretyk architektury, jezuita, ksiądz Sebastian Sierakowski (1743–1824), autor książki Architektura, wydanej w 1812 r. Pałac usytuowany w zakolu rzeki Skawinki, w sąsiedztwie kościoła, od którego prowadziła aleja wysadzana drzewami, powstał na planie prostokąta, jako zwarta bryła z dwoma kondygnacjami nakrytymi czterospadowym dachem. O jego reprezentacyjnym wyrazie świadczą trzy centralne okna piętra od strony południowej ozdobione trójkątnymi przyczółkami z orłami i amorkami. Pałac wyposażono w dwie (zachowane do dziś) klatki schodowe, w tym jedną reprezentacyjną tzw. trójbiegową w centralnej części budynku. Reprezentacyjne wnętrza na piętrze miały 5,5 m wysokości. Środkowa sala ozdobiona została kominkiem. Pomieszczenia parterowe nakryte zwierciadlanymi sklepieniami pełniły funkcje gospodarczo-mieszkalne. Taki wygląd dworu dokumentują zdjęcia zachowane w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1855 r. właścicielem Radziszowa i pałacu był bratanek Ludwiki Eugeniusz Dzieduszycki (1801–1857), a po nim jego córka Helena z Dzieduszyckich Pawlikowska (1837–1918), samarytanka powstania styczniowego i jej mąż Mieczysław Pawlikowski (1834–1903), działacz polityczny i kulturalny, przyjaciel pisarzy i poetów. Bywał też w pałacu ich syn Tadeusz Pawlikowski (1861–1915), reżyser, krytyk teatralny i muzyczny, dyrektor Teatru Miejskiego w Krakowie (od 1909 im. J. Słowackiego). W 1877 r. dwór nabyła Karolina Oksza Orzechowska. W 1880 r. mieszkała tu księżna Róża de Bessano. Następnie właścicielami byli hr. Mieroszowscy. Na przełomie XIX i XX w. pałac nabyli adwokaci z Krakowa. Najpierw dr Władysław Lisowski, później dr Stefan Kirchmayer. W 1909 r. dwór zakupiony został przez gminę Radziszów z przeznaczeniem na szkołę. W pomieszczeniach na parterze wydzielono mieszkanie dla dyrektora szkoły, na które składały się kuchnia i dwa pokoje, dwie sale lekcyjne, kancelarię, szatnię na korytarzu i salkę do slöjdu, tj. zajęć ręcznych wprowadzonych w polskim szkolnictwie w końcu XIX w. Na pierwszym piętrze utworzono cztery sale lekcyjne i dwie szatnie na korytarzach. Podczas I wojny światowej, w latach 1914–1915 w budynku pałacu-szkoły stacjonowało wojsko austriackie. W dniu 26 maja 1939 r. szkołę wizytował sam książę biskup krakowski, metropolita Adam Stefan Sapieha. Szkoła w budynku pałacu mieściła się do 1997 r. Przez wiele lat budynek pałacu, wpisany do rejestru zabytków, stał pusty i niszczał. Dzięki staraniom Stowarzyszenia „Nasz Radziszów” w 2011 r. przystąpiono do prac remontowych, które obecnie są na ukończeniu. Wyremontowany pałac będzie pełnił funkcję Ośrodka Kulturalno-Edukacyjnego.