Zamek Dunajec

Zamek w Niedzicy jest jedna z najbardziej znanych i nieźle zachowanych średniowiecznych warowni w południowej Polsce. Usytuowany jest na Górze Zamkowej, kończącej na wschodzie grzbiet Pienin Spiskich – kiedyś wysoko nad nurtem Dunajca, obecnie, po wybudowaniu zapory, stosunkowo nisko nad taflą Jeziora Czorsztyńskiego.
Zamek Niedzicki został wybudowany z początkiem XIV w. przez Rykolfa Berzeviczego (brata Kokosza). Nosił nazwę „Dunajec” i stanowił węgierską strażnicę na granicy z Polską. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1325 r. W 1470 r. zamek przeszedł w ręce królewskiego rodu Zapolyich. Jan Zápolya podarował zamek polskiemu dyplomacie Hieronimowi Łaskiemu. A syn Hieronima – Olbracht (hulaka i utracjusz) zastawił dobra niedzickie, a w 1589 r. sprzedał Geörgy Horvathovi z Palocsy. Podupadłą nieco budowlę G. Horvath starannie odremontował i rozbudował, przekształcając zamek w okazałą renesansową rezydencję. Horvathowie okresowo wydzierżawiali zamek skoligaconym rodom węgierskim. Panowali na zamku aż do 1858 r. Wtedy Niedzicę przejęła węgierska arystokratyczna rodzina Salamonów. Mimo, że po I wojnie zamek znalazł się na terytorium Polski, pozostawał w rękach Salamonów do 1945 r. Po II wojnie światowej zamek został doszczętnie splądrowany. W takim stanie w 1949 r. został przekazany Stowarzyszeniu Historyków Sztuki, które nim od tej pory zarządza.
W latach 1949–1952 SHS prowadziło intensywne prace inwentaryzacyjne, budowlano-konserwatorskie i adaptacyjne. W tatach sześćdziesiątych udało się w zamku urządzić Dom Pracy Twórczej i muzeum. Do dziś w zamku mieści się muzeum i pokoje gościnne dla członków SHS i ich gości, udostępniane również na konferencje naukowe i różnorodne szkolenia. W zabytkowych komnatach i pokojach znajdują się meble i obrazy pochodzące z różnych epok stylowych (XVIII-XIX w.).
Muzeum – Zespół Zamkowy w Niedzicy tworzą: zamek Dunajec, znajdująca się w pobliżu Leśniczówka i Spichlerz, oraz Celnica i tzw. Kurniki, budynki usytuowane po drugiej stronie drogi dojazdowej do zamku. Głównym i najważniejszym obiektem zespołu jest zamek Dunajec. Na zewnątrz budowli warto zwrócić uwagę na masywne mury zamku dolnego, zwieńczone renesansowa attyką z dekoracjami wykonanymi techniką sgrafitto, a także przykryte gontowymi hełmami okrągłe baszty oraz bramę wjazdową z renesansowym portalem i herbem Horvathów. Za nimi na szczycie skały wznosi się trwała ruina gotyckiego zamku górnego z prostokątną wieżą.
Zamek można zwiedzać za opłatą, w towarzystwie miejscowego przewodnika, który udziela szczegółowych wyjaśnień. Zwiedza się m.in. dziedziniec zamku dolnego, dawne stajnie i izby dla załogi, następnie zamek średni z wiezieniem, salą tortur i kaplicą a kończy na tarasie widokowym zamku górnego. Bilet na zamek obejmuje również zwiedzanie wozowni. W sezonie letnim dodatkowo można zwiedzać spichlerz.