Wierzchowie

Wierzchowie, wieś w gminie Wielka Wieś, znana jest głównie ze względu na ślady osadnicze i znaleziska z okresu paleolitu górnego, zwłaszcza w Jaskini Mamutowej oraz z okresu neolitu i wczesnej epoki brązu w Jaskini Wierzchowskiej Górnej. Obydwie jaskinie należą do najbardziej znanych w okolicach Krakowa. Wieś Wierzchowie, wzmiankowana w 1470 r. przez Jana Długosza, należała do starostwa niegrodowego w Ojcowie. W Wierzchowiu na wzgórzu położony jest stary park otaczający zabudowania gospodarcze byłego dworu z około 1919 r., który do 1945 r. był własnością rodziny Ślizowskich. Po wojnie, w majątku dworskim została ulokowana Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, która przyczyniła się do zniszczenia zabytkowego parku, wycinając z niego stare dęby i modrzewie. Z parku roztacza się widok na Dolinę Kluczwody i grupę skał Berdo, w których są jaskinie.
W centrum wsi, w pobliżu Jaskini Mamutowej, znajduje się krasowe źródło potoku Kluczwody (Wierzchówki), należące do najbardziej wydajnych na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. We wsi jeszcze w drugiej połowie XX w. istniały liczne zagrody i tradycyjne drewniane, bielone zabudowania, charakterystyczne dla budownictwa krakowiaków zachodnich Obecnie bezpowrotnie zanikają.