Myślenice

Miasto zlokalizowane w dolinie Raby, liczące 18,1 tys. mieszkańców, siedziba władz gminy i powiatu. Najstarsze ślady obecności człowieka na tym terenie datowane są na okres mezolitu. Stałe osadnictwo sięga okresu średniowiecza – pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1253 r. i dotyczy tzw. brony myślenickiej, czyli systemu umocnień granicznych ziemi krakowskiej, które przegradzały dolinę Raby w jej najwęższym miejscu. Rangę tego miejsca podkreślała warownia, wzniesiona u podnóży Uklejny u schyłku XIII w. Parafia myślenicka powstała przed 1327 r., a około 1342 r. osada uzyskała prawa miejskie. Z Myślenicami tego okresu związana jest rodzina Jordanów herbu Trąby z Zakliczyna, której przedstawiciele byli włodarzami tutejszego wójtostwa i posiadali rozległe włości w okolicy, sięgające po rejon Jordanowa (założonego dopiero w 1564 r.). Na mocy testamentu Wawrzyńca Spytka Jordana, w XVI w. miasto Myślenice z kilkoma okolicznymi wioskami przeszło na własność kasztelanii krakowskiej. Liczne epidemie i powodzie, a szczególnie spalenie miasta przez Szwedów w 1655 r. przerwało rozwój tego ośrodka. Ponownie miasto zaczęło się rozwijać na przełomie XVIII i XIX stulecia, kiedy było siedzibą cyrkułu, lecz najbardziej rozkwitło pomiędzy 1870 a 1914 rokiem, kiedy powstały tutaj liczne instytucje, wzniesiono szereg gmachów użyteczności publicznej oraz rozwinął się handel, m.in. dzięki licznie osiedlającym się tutaj kupcom żydowskim. Na przełomie listopada i grudnia 1914 r. Myślenice znalazły się w strefie przyfrontowej (walki toczyły się kilka kilometrów na wschód). W 1928 r. powstał tu oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W tym czasie miasto stanowiło znane letnisko, a jego walory i okolica były szeroko promowane. W latach 1939 i 1945 toczono o nie zacięte walki, choć szczęśliwie uniknięto poważniejszych zniszczeń. W czasie okupacji niemieckiej kwitła tu konspiracja związana z ZWZ – AK (m.in. w budynkach młyna Jana Hołuja zorganizowana była tajna wytwórnia granatów). W latach 1940 i 1944 przez miasto przetoczyły się fale aresztowań; w egzekucjach i obozach koncentracyjnych zginęło wielu wybitnych działaczy Państwa Podziemnego. W dobie PRL miasto rozwinęło się jako ośrodek regionalny, będąc siedzibą powiatu (z przerwą w latach 1975–1999). Powstało w tym czasie kilka średniej wielkości zakładów produkcyjnych. Obecnie miasto pełni funkcje usługowe, znajduje się tu także rozległa strefa przemysłowa.
Rynek w Myślenicach
Główny plac miasta jest częścią średniowiecznego, zabytkowego układu urbanistycznego. Ma postać nieregularnego czworoboku o pierzejach długości 88 do 106 m, z ulicami wychodzącymi z narożników i centralnej osi wschód – zachód. Z otaczających rynek kamienic część wybudowano po II wojnie światowej, w miejscu niegdysiejszej drewnianej zabudowy. Warto zwrócić uwagę na budynek nr 8/9, mieszczący magistrat (1898 r., proj. Jan Sas-Zubrzycki), a także najstarszą w mieście kamienicę nr 27 „Pod Matką Boską”, zbudowaną przez Antoniego Obońskiego w 1784 r. (zwaną popularnie „Kamienicą Obońskich"). U wylotu ul. Sobieskiego stoi okazały gmach szkoły podstawowej, wzniesiony w latach 1869–1877 z fundacji znanej w okolicy z działalności filantropijnej księżnej Augusty Montlèart, właścicielki pobliskich Krzyszkowic. Na płycie rynku znajduje się późnobarokowa figura św. Floriana z 1776 r., fontanna zwana „Tereską” z 1893 r. (jej postawienie było związane z budową wodociągu miejskiego) oraz Pomnik Niepodległości, odbudowany w miejsce zniszczonego przez Niemców w czasie II wojny światowej.