Pałac Potockich

Pałac Potockich w Krzeszowicach, znajdujący się w najwyższym punkcie starego parku krajobrazowego był budowany w latach 1850–1857 według projektu działającego w Polsce włoskiego architekta Franciszka Marii Lanciego (1799–1875), autora wielu świetnych budowli, w tym też na zlecenie różnych przedstawicieli rodziny Potockich. Według tego projektu powstał budynek piętrowy, nakryty niskim dachem czterospadowym z czterema narożnymi wieżami. Wejście poprzedził kolumnowy ganek, wspierający balkon piętra. Wraz z korpusem budynku powstało piętrowe skrzydło wschodnie połączone z wolnostojącym, ośmiobocznym pawilonem. W późniejszych latach nastąpiła dalsza rozbudowa pałacu. W efekcie powstały kolejne piętrowe skrzydła, które zamknęły wewnętrzny dziedziniec od strony północnej. Reprezentacyjne wnętrza pałacowe zaprojektował Fryderyk August Stüler (1800–1865). Niezwykłym elementem wyposażenia jednego z wnętrz były kręcone schody z XVII w., kupione przez Potockich w gdańskim antykwariacie. Obecnie znajdują się w Collegium Maius w Krakowie.
Podczas okupacji niemieckiej pałac był jedną z rezydencji generalnego gubernatora Hansa Franka. Majątek wraz z pałacem został znacjonalizowany przez władze komunistyczne w czasie reformy rolnej. Po wojnie umieszczono w pałacu Państwowy Zakład Wychowawczy. W 2001 r. rodzina Potockich podjęła starania o zwrot majątku argumentując, że nie powinien podlegać reformie rolnej, gdyż nie prowadzono działalności rolniczej. Naczelny Sąd Administracyjny potwierdzając roszczenia spadkobierców 6 czerwca 2013 r., zwrócił pałac prawowitym właścicielom.
Zabytkowy park (wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego) założony został przez Adama Potockiego w 1849 r. Na obszarze 12,43 ha rośnie ponad 1500 drzew różnych gatunków, pochodzenia krajowego i egzotycznego, w tym 25 pomników przyrody.