Tymbark

Miejscowość Tymbark (ok. 2850 mieszkańców, do 1934 r. miasto, obecnie siedziba gminy) położona jest nad Łososiną, która łączy się tutaj ze Słopniczanką. Jest czternastowiecznym miasteczkiem w Beskidzie Wyspowym, z parafią erygowaną przez Kazimierza Wielkiego w 1353 r. Początkowo miasto nosiło nazwę Jodłowa Góra. Tymbark to spolszczona nazwa niemieckiego Dannenberg, gdyż pierwsi osadnicy w większości pochodzili z ziem niemieckich. Od początku istnienia miejscowość była położona na szlaku kupieckim z Krakowa do Koszyc; często nocowali tu handlarze, przewożący swoje towary. Od końca XVI w. na znaczeniu zyskiwała jednak Limanowa, aż powstanie powiatu limanowskiego w 1856 r. ostatecznie ograniczyło znaczenie Tymbarku. W dawnych czasach Tymbark słynął z wyrobu gontów. Z Tymbarku pochodził Franciszek Armiński (urodzony w 1789 r.) – założyciel i pierwszy dyrektor obserwatorium uniwersyteckiego w Warszawie). W drugiej połowie XIX w. działał tu jeszcze sąd powiatowy oraz zbudowano stację linii kolejowej z Chabówki do Nowego Sącza, która ułatwiła kontakty handlowe. W 1937 r. założono Podhalańską Spółdzielnię Owocarską, zaopatrującą w czasach okupacji oddziały partyzanckie i miejscową ludność w żywność. Obecnie stanowi ona zakład przetwórstwa owocowego, wchodzący w skład Spółki Akcyjnej Tymbark, która jest ambasadorem Ziemi Limanowskiej na terenie całego kraju. Zajmuje się ona produkcją soków, win oraz przetworów owocowo-warzywnych znanych w Polsce i poza jej granicami. W Tymbarku występuje małomiasteczkowa zabudowa z ratuszem z XIX w. (obecnie siedziba Urzędu Gminy). Rynek w Tymbarku utracił dawny reprezentacyjny charakter. Zachował się zespół starych zabudowań gospodarczych wybudowanych w tzw. okół. Przy rynku stoi kościół parafialny pw. Narodzenia NMP z 1824 r. (murowany, późnoklasycystyczny, na miejscu drewnianej świątyni z XIV w.). Na wyposażeniu znajduje się m.in. gotycko-renesansowa chrzcielnica z 1541 r., dzwon Urban z 1536 r. W plebani z XIX w. znajduje się zbiór świątków ludowych. Obok plebani stoi figura św. Floriana z 1870 r. (do 1975 r. stała na środku rynku), kaplica grobowa z 1875 r. jednych z właścicieli Tymbarku, rodziny Myszkowskich, ostatni grobowiec pozostały po starym cmentarzu, otaczającym dawniej kościół. W Gminnej Bibliotece Publicznej w Tymbarku znajduje się Izba Pamięci Narodowej. Zespół dworsko-parkowy w Tymbarku obejmuje tzw. Nowy Dwór (z początku XX w.) wybudowany przez Zygmunta Myszkowskiego oraz ruinę oranżerii z około 1912 r. Na pograniczu Tymbarku i Piekiełka znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza. Pochowany w nim partyzant radziecki brał udział w ataku na most kolejowy w Tymbarku w 1944 r., został jednak schwytany, torturowany i zabity przez Niemców. W Tymbarku znajduje się także pomnik rozstrzelanych w 1939 r. mieszkańców, Na cmentarzu parafialnym jest grobowiec inż. Józefa Marka, a obok cmentarza cmentarz nr 365 z I wojny światowej.