Ojcowski Park Narodowy

Ojcowski Park Narodowy (OPN) o powierzchni 2 145,62 ha jest najmniejszym w Polsce parkiem narodowym. Został utworzony 14 stycznia 1956 r. z inicjatywy wybitnego botanika Władysława Szafera (1886–1970), profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, organizatora Instytutu Botaniki i Zakładu Ochrony Przyrody PAN. Wokół Parku rozciąga się strefa ochronna o powierzchni 6777 ha. Teren parku, położony w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na obszarze czterech gmin, obejmuje dwie doliny niewielkich rzek: środkową część Doliny Prądnika (dług. 12 km od Prądnika Korzkiewskiego do Pieskowej Skały) oraz dolną i środkową część Doliny Sąspówki. Podłoże geologiczne stanowią wapienie górnojurajskie, które powstały około 150 mln lat temu. W wyniku działania wód krasowych w dolinach ojcowskich powstał osobliwy krajobraz, urozmaicony stromymi ścianami wąwozów, osiągających do 120 m głębokości oraz różnymi formami skałkowymi i ostańcami. Znajduje się tu 630 jaskiń oraz wywierzyska, wciosy, rozłogi czy leje krasowe. Do najdłuższych jaskiń na terenie Parku należą jaskinie: Łokietka (320 m), Ciemna (230 m) i Zbójecka (180 m). Zbiorowiska leśne zajmują 1 529 ha, z czego 251 ha jest objęte ścisłą ochroną. Dominującymi zbiorowiskami są obecnie grądy oraz buczyna karpacka. Na terenie OPN występuje ok. 950 gatunków roślin naczyniowych o bardzo różnych wymaganiach ekologicznych i pochodzeniu. Zanotowano tu m.in. około 50 gatunków górskich i ponad 100 ciepłolubnych gatunków rosnących głównie na południu Europy. Do najciekawszych zalicza się: największy storczyk – obuwik pospolity, obrazki alpejskie, chaber miękkowłosy, ostnicę Jana (stepowa trawa).
Bardzo bogata jest również fauna Parku. Wśród ssaków występują tutaj: borsuk, popielica, a od 1985 r. bóbr europejski. Najbardziej charakterystyczne dla Parku są nietoperze. Z 19 występujących tu gatunków zwracają uwagę podkowiec mały i nocek orzęsiony. Wśród 100 gatunki ptaków zanotowano tu m.in.: pluszcza, żyjącego głównie w górach oraz bociana czarnego. Najliczniej reprezentowany i najbardziej urozmaicony jest świat owadów, liczący około 7000 gatunków.
Na terenie Parku znajdują się liczne zabytki architektury, m.in.: tzw. „orle gniazda” (zamek w Pieskowej Skale i ruiny zamku w Ojcowie) – ogniwa średniowiecznego systemu obronnego chroniącego północno-zachodnią. granicę Polski. Interesującym architektonicznie założeniem z końca XVII w. jest zespół tzw. Pustelni bł. Salomei w Grodzisku, dawny klasztor zakonu klarysek. Ojcowski Park Narodowy posiada stałą ekspozycję przyrodniczą w budynku „Pod Łokietkiem”, gdzie po przebudowie w latach 2008–2009, wykorzystano najnowocześniejsze techniki wystawiennicze.