Tenczynek

Tenczynek, położony na Garbie Tenczyńskim, jest największą wsią gminy Krzeszowice. Otoczony jest od południowego-wschodu Lasem Zwierzyniec. Został założony prawdopodobnie na początku XIV w. przez Nawoja z Morawicy. Od początku swego istnienia Tenczynek pełnił funkcję służebną wobec zamku Tenczyn. Rozwój wsi związany jest z rodem Toporczyków, którzy otrzymali te tereny od króla Władysława Jagiełły w zamian za pomoc w otrzymaniu korony Polski. Od tego czasu aż do pierwszej połowy XVII w. wieś stanowiła centrum dóbr Tęczyńskich herbu Topór. Po śmierci ostatniego z rodu Jana Magnusa Tęczyńskiego (zmarł w 1637 r.) linia męska wygasła a dobra Tęczyńskie jako wiano córki Izabeli przeszły w ręce Opalińskich. Później, w drodze koligacji rodzinnych, wieś należała do Sieniawskich, Czartoryskich, a od 1816 do 1945 r. do Potockich. W XVI w. w Tenczynku działały warsztaty płatnerskie, ślusarnie, druciarnia, browar, tartak oraz niewielkie kopalnie węgla kamiennego, rozwinięte na większą skalę w XIX w. W 1907 r. kopalnie węgla w Tenczynku przejęła Spółka Galicyjskie Akcyjne Zakłady Górnicze. Zaniechanie wydobycia węgla nastąpiło 1945 r.
Najstarszym zabytkiem Tenczynka jest barokowy kościół parafialny, obok którego stoi wybudowana w 1748 r. wolnostojąca drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej przekształcona w 1885 r. We wsi zachowała się historyczna zabudowa przemysłowa (browar, budynki kopalniane) z XIX i początku XX w. oraz modernistyczne wille z lat dwudziestych i trzydziestych XX w., wśród których znajdują się obiekty nawiązujące do stylu dworkowego.
W Rzeczkach, przysiółku Tenczynka, znajduje się willa Eliza (z końca XIX w.) Stanisława Pareńskiego (lekarza profesora UJ), w której gościli Stanisław Wyspiański i Tadeusz Boy-Żeleński. W pobliżu kościoła, przy drodze do Zalasu znajduje pomnik przyrody (skałka pod sosną). Jest to 4,5 m wysokości skałka zbudowana ze zlepieńca złożonego z okruchów różnych skał (m.in. łupki ilaste). Na skałce rosła sosna, która została ścięta w 2006 r. Pozostawiono tylko wysoki pień i korzenie, które wnikają w szczeliny skały. Na miejscowym cmentarzu pochowany został znany aktor Bogumił Kobiela (1931–1967).