Lipnica Wielka

Wieś Lipnica Wielka wzmiankowana była już w połowie XIV w. i na pewno od tego czasu istnieje tutaj murowany kościół. W trakcie upływu lat zmieniał się drugi człon nazwy wsi. Określenie „wielka” z pewnością odnosiło się do rozmiarów wsi i ilości uprawianej ziemi, bowiem Lipnica posiadała 12,5 łana ziemi, co często przewyższało kilkukrotnie powierzchnię użytkową okolicznych miejscowości. Funkcjonowała również nazwa Lipnica Niemiecka, która odnosiła się do prawa niemieckiego bądź magdeburskiego, w oparciu o które prawnie funkcjonowała. Przy parafii w XVI w. Jan Ligęza fundował szpital. W miejscowości funkcjonowała również jedna z nielicznych w okolicy szkół, która wpłynęła znacząco na lokalną oświatę, choć program nauczania był niezwykle skromny: uczono katechizmu, śpiewu, ministrantury i łaciny. Historia Lipnicy ma również swoje ciemne karty. Pierwszą były krwawe rozruchy wywołane nienawiścią do innowierców – lokalnej ariańskiej szlachty. Niechlubnie postąpili lipniccy chłopi w czasie rabacji galicyjskiej w 1846 r., kiedy podburzeni przez austriackich zaborców wystąpili przeciw szlachcie. Powszechne były mordy i kradzież mienia. W 1770 r. na dwa lata przed pierwszym zaborem Lipnica Wielka dostałae się w ręce Austriaków, gdyż w tym czasie cesarzowa Maria Teresa pod pretekstem kordonu sanitarnego zajęła m.in. ziemię sądecką. Czasy austro-węgierskie skończłay I wojna światowa, podczas której Lipnica znajdowała się po różnych stronach frontu: raz habsburskiej, a raz rosyjskiej. Wielu spośród mieszkańców wsi zostało powołanych do wojska, na polach brakowało rąk do pracy, więc często zatrudniani do pomocy w gospodarstwach bywali obcokrajowcy – głównie Serbowie. Kolejnym ciosem dla mieszkańców była II wojna światowa i niemiecka okupacje, kiedy musieli zmierzyć się z łapankami, wywózkami, a wielu z nich straciło życie w obozach koncentracyjnych i na różnych frontach. Po wojnie dosyć szybko wdrożono zasady reformy rolnej i rozparcelowano grunty dworskie. Lipnica rozwijała się rolniczo i ten charakter zachowuje do dziś.
Dwór w Lipnicy Wielkiej stoi niemal na wjeździe do wsi od strony Niecwi. Pod koniec XIX w. majątek należał do rodziny Długoszowskich, którzy odsprzedali go Żydowi Wejdowi – właścicielowi lokalnego browaru. W 1900 r. dobra wróciły do rodu Długoszowskich, wykupione przez Antoniego, który wkrótce zaczął wznoszenie dworu. Budynek dokończył już jego syn Jan Kanty, a majątek dobrze prosperował aż do II wojny światowej. W 1945 r. doszło do jego parcelacji. Wówczas w dworze urządzono mieszkania dla pracowników PGR-u, później spółdzielnię rolniczą i ośrodek zdrowia, a dzisiaj zakład terapii zajęciowej.
Dwór został zbudowany na planie prostokąta jako jednokondygnacyjny budynek, z wyjątkiem piętrowej części centralnej, poprzedzonej portykiem kolumnowym i schodami w formie wachlarza. Postawienie go na ziemnym nasypie podkreśla jego dominację nad okolicznym terenem.