Stryszów

Stryszów, siedziba gminy, położony jest pomiędzy Pogórzem Wielickim a grzbietem Chełmu w Beskidzie Makowskim. Obszar wsi zajmuje środkowy odcinek doliny Stryszówki, a na południu sięga po zalesiony grzbiet Chełmu, obejmując jej najwyższe wzniesienie (Chełm Zachodni 603 m n.p.m.). Wieś, wzmiankowana w "Księgach Dóbr" (Liber beneficiorum) Jana Długosza. Na przestrzeni wieków była własnością różnych rodzin szlacheckich. W XIV w. należała do Słupskich, Suskich, Żukowskich i Wilkońskich herbu Odrowąż. Dwór w Stryszowie jest jednym z najciekawszych zabytków budownictwa dworskiego zachowanych w tym regionie. Wraz z zabudowaniami folwarcznymi i usytuowanym po przeciwnej stronie drogi kościołem parafialnym pw. św. Jana Kantego z XVIII w. o wyposażeniu późnobarokowym tworzy charakterystyczną i malowniczą scenerię doliny.
Dwór wzniesiony był prawdopodobnie pod koniec XVI w. przez Adama Suskiego, syna Kaspra Castiglione (jego ojciec Mikołaj pochodził z Florencji), złotnika, mieszczanina krakowskiego, który w 1564 r. zmienił nazwisko na Suski. Dwór spełniał początkowo funkcje obronne z uwagi na położenie w terenie słabo zaludnionym, górskim i lesistym. O obronności dworu świadczy grubość murów w części parterowej, zbudowanych z kamienia łamanego oraz ciosów piaskowcowych spajanych wapnem. W XVII w. Wilkońscy dokonali przebudowy dworu z obronnego na siedzibę rezydencjonalną. Dobudowano kamienne przypory, wzniesiono drewniane piętro, zewnętrzne ściany okolono drewnianymi krużgankami. Ściany oraz stropy ozdobiono barokową polichromią. W XIX w. dwór, z wszystkimi dobrami, zakupił Józef Gorczyński, a potomkowie tej rodziny władali dworem do 1928 r. Ostatnimi właścicielami dworu byli Bieniewscy. Podczas II wojny światowej dwór zajęli Niemcy, a po jej zakończeniu przejął go PGR. Po 1945 r. dwór i otoczenie ulegały dewastacji. W 1959 r. teren z dworem przejęły Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu. Dwór został gruntownie odnowiony (zrekonstruowano polichromie późnorenesansowe i barokowe) i zaadoptowany na Dom Pracy Twórczej. Od 1969 r. dwór spełnia funkcję placówki muzealnej, będącej Oddziałem Zamku Królewskiego na Wawelu. Urządzono w nim ekspozycję, obrazującą typowe wyposażenia wnętrz mieszkalnych dworu szlacheckiego w XIX w.