Rajsko

Rajsko jest wsią w powiecie oświęcimskim, leżącą na lewym brzegu Soły. O Rajsku wspomina dokument z 1272 r, w którym Książe Opolski Władysław nadał ją Hermanowi Surnagel. Właściciele tytułowali się nazwiskiem Rayski i byli w posiadaniu wsi do połowy XV w. Kolejnymi właścicielami byli Bonerowie, Porębscy, Szembekowie, Dembińscy a na przełomie XVIII i XIX w Bobrowscy. Ostatnim właścicielem, w latach międzywojennych, był Wincenty Zwilling.
W Rajsku zachował się w dość dobrym stanie pałac w stylu neogotyckim z wieloboczną basztą z pierwszej połowy XIX w. W latach trzydziestych XX w. ówcześni właściciele – rodzina Zwillingów dokonali jego rozbudowy i przebudowy. 4 września 1939 r., miał tu miejsce krwawy bój stoczony przez wracające z rozproszenia dwa bataliony wojska polskiego pod dowództwem mjr. Piotra Ryby, z silnym zgrupowaniem niemieckiej 5 dywizji pancernej, stacjonującej w pałacu Zwillingów. Krwawą potyczkę, w odróżnieniu od Bitwy pod Rajskiem, stoczonej w 1866 r. przez wojska austriackie z oddziałami pruskimi, nazwali historycy Bojem pod Rajskiem.
W czasie okupacji Rajsko w większości zostało wysiedlone. Niemcy znacznie przekształcili pierwotny układ pałacu. Po wojnie budynek nie był użytkowany, a w 1951 r. został zaadaptowany na potrzeby miejskiego szpitala w Oświęcimiu. Obecnie w pałacu znajduje się Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Obiekt można oglądać tylko z zewnątrz. Wokół pałacu znajdują się resztki parku krajobrazowego.