Lanckorona

Lanckorona to wieś na południowo-wschodnim stoku Lanckorońskiej Góry (545 m n.p.m.), założona najprawdopodobniej przez niemieckich kolonistów na przełomie XII i XIII wieku. Niektórzy znawcy dziejów Lanckorony wywodzą nazwę miejscowości od niemieckiego rodu rycerskiego Landeskrone, jednak ogólnie przyjętą wersją jest zestawienie dwóch niemieckich słów land – kraj i krone – korona. W XIV w. król Kazimierz Wielki nadał osadzie prawa miejskie (Lanckorona utraciła je w 1934 r.), wybudował zamek i ufundował kościół. W 1410 r. król Władysław Jagiełło ustanowił w Lanckoronie starostwo niegrodowe, na którym osadził – za zasługi w bitwie grunwaldzkiej – Zbigniewa z Brzezia, protoplastę rodu Lanckorońskich. W kolejnych stuleciach zamek i starostwo (aż do jego likwidacji w 1772) znajdowało się w rękach wielu rodów, m.in.: Lanckorońskich, Wolskich, Zebrzydowskich, Czartoryskich, Wielopolskich. Największy rozkwit miasta przypadał na okres panowania ostatnich Jagiellonów (XVI w.), kiedy to Zygmunt Stary potwierdził przywileje Lanckorony i nadał jej prawo organizowania dwóch jarmarków: na św. Jana w czerwcu i na św. Bartłomieja w sierpniu, a dodatkowo przeniósł targi z czwartku na niedzielę. Lanckorona zaczęła tracić swoje znaczenie w chwili powstania Kalwarii Zebrzydowskiej. Do upadku gospodarczego starostwa przyczynił się szczególnie potop szwedzki (1655–57), później konfederacja barska (1768–72) i pożar w 1868 r. Dzisiejsza Lanckorona przyciąga turystów swoim małomiasteczkowym urokiem, widokami rozpościerającymi się z najwyższego punktu lanckorońskiego rynku, który jest najbardziej stromym rynkiem (kąt spadku wynosi 9,5 %) na Szlaku Bursztynowym, przechodzącym przez miasteczko.
Rynek lanckoroński otoczony drewnianymi domami podcieniowymi z lat 1868–1872, z charakterystycznymi dachami, krytymi gontem, należy do ładniejszych zespołów dawnego budownictwa drewnianego w Polsce. W narożnym domu, ocalałym z pożaru w 1868 r. przy Rynku 133, mieści się Izba Muzealna im. prof. Antoniego Krajewskiego. Powstała w 1967 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Lanckorony, prezentuje eksponaty codziennego użytku, głównie z początku XX w., wykopaliska z ruin zamku oraz makietę rynku lanckorońskiego sprzed tragicznego pożaru w 1868 r. W tym samym domu mieści się również Izba Pamięci Konfederacji Barskiej, która gromadzi kopie dokumentów, mapy, biografie dot. konfederacji, zwłaszcza te nawiązujące do okolic Lanckorony. Na rynku lanckorońskim organizowane są cykliczne imprezy takie jak: Jarmark Wielkanocny, Jarmark Świętojański, Romantyczna Lanckorona, czy najbardziej godny polecenia Anioł w Miasteczku, czyli jarmark organizowany przed świętami Bożego Narodzenia, podczas którego miejscowi artyści wykonują podobizny aniołów z przeróżnych materiałów.