Dama z gronostajem – portret Cecylii Gallerani

Muzeum Książąt Czartoryskich, Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, ul. św. Jana 19

Cecylia Gallerani (1473-1536) pochodziła z nieszlacheckiej sieneńskiej rodziny. Jako 17-latka została damą dworu księcia Mediolanu Ludwika Sforzy i jego kochanką. Mieli syna Cezariona. Po ślubie Ludwika została usunięta z dworu i wydana za mąż za hrabiego Bergamino. Była piękną i znakomicie wykształconą kobietą, pisała wiersze. Czas spędzała pośród mediolańskiej elity prowadząc dysputy dotyczące sztuki, filozofii i muzyki. Do końca życia przyjmowała gości w wiejskim majątku Sam Giovanni in Croce. Jest rozpoznawalną w świecie „krakowianką” chociaż nigdy tu nie była. Jednakże jej podobizna jest jedynym dziełem Leonarda da Vinci w polskich zbiorach, co czyni ją wyjątkową.

Obraz został namalowany na desce orzechowej w technice olejnej z użyciem tempery. Powstał ok. 1490 r w Mediolanie. Gronostaj to aluzja do księcia Sforzy, który otrzymał Order Gronostaja od króla Neapolu, stąd nazywano go ermellino (gronostaj). Może to być też odniesienie do nazwiska Gallerani – gronostaj po grecku to gale.

Obraz kupił we Włoszech ks. Adam Jerzy Czartoryski (ok. 1800 r.) i umieścił w muzeum w Puławach. Podczas powstania listopadowego ukryto go w Paryżu w Hotelu Lambert. W 1882 r. został przeniesiony do krakowskiego Muzeum Książąt Czartoryskich. Podczas I wojny światowej zdeponowany w Galerii Obrazów w Dreźnie. Wrócił do Krakowa, ale w 1939 r. został zagrabiony przez Niemców. Był w posiadaniu Hansa Franka, po czym przewieziono go do Bawarii. W 1946 r. wrócił do Krakowa. W 2016 r. Skarb Państwa kupił od Fundacji Książąt Czartoryskich kolekcję, w tym ten obraz.