Woźniki

Wieś Woźniki w gminie Tomice, położona na pograniczu Pogórza Wielickiego i Pogórza Śląskiego, należy do najstarszych wsi powiatu wadowickiego. Prawdopodobnie założona została w drugiej połowie XII w., jako osada służebna dla ludzi, którzy zobowiązani byli wyrabiać wozy bojowe na potrzeby wojów (po 1138 r. - walki o tron krakowski) lub w razie potrzeby przewozić właściciela zamku i jego służbę. W tym okresie Woźniki były osadą nadgraniczną (księstwo krakowskie i śląskie księstwo opolskie) i z pewnością posiadały jakiś punkt obserwacyjno-obronny, jakąś warownię. Są domniemania, że na wysuniętym nad Skawę górzystym cyplu, zwanym Grudkami lub Zamczyskiem, położonym w północnej części Woźnik, znajdowała się niegdyś jakaś umocniona budowla. Miejscowe podania sugerują istnienie zamku, a w unikatowej, monograficznej publikacji "Powiat Wadowicki pod względem geograficznym, statystycznym i historycznym" autor Bolesław Marczewski napisał w 1897 r., że przed dziesięciu laty znajdowały się jeszcze kamienie ciosane w kształcie schodów. Faktycznie, w odległości około 2,5 km na północny-zachód od Grudek - w Grodzisku, stał większy zamek do drugiej połowy XVIII w. Czyli można przypuszczać, że na Grudkach w Woźnikach mógł istnieć jakiś punkt obserwacyjny grodziskiego zamku. Pierwszym znanym właścicielem Woźnik był Klemens z Ruszczy herbu Gryf, który prawdopodobnie otrzymał wieś, należącą do książęcego zamku w Grodzisku, od Henryka Brodatego. Gryfici byli silnie związani z Henrykiem Brodatym, kiedy toczył walkę z Konradem Mazowieckim o panowanie nad Krakowem. W 1239 r. Klemens z Ruszczy przekazał swoje wsie, Woźniki i Łękowice (w proszowickim) klasztorowi benedyktynów w Tyńcu w zamian za Podłęże i Ostrów, które darował z kolei klasztorowi benedyktynek w Staniątkach. Klemens był fundatorem klasztoru, a jego córka Wizenna pierwszą ksienią benedyktynek. Woźniki znalazły się później w posiadaniu Radwanitów, którzy w 1324 r. sprzedali część wsi, a w 1345 r. pozostałą część przekazali klasztorowi cystersów z Mogiły. Cystersi nieco wcześniej założyli wieś Ryczów, zakupili sąsiadującą z Woźnikami wieś Zygodowice i w ten sposób utworzyli klucz dóbr z centrum w Ryczowie, który istniał do pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. Odtąd Woźniki dzieliły wspólną historię z Ryczowem. W dziesięć lat po pierwszym rozbiorze Polski rząd austriacki dokonał konfiskaty cysterskiego klucza ryczowskiego, w tym Woźnik, na rzecz tzw. funduszu religijnego. W dniu 1 września1790 r. klucz ów przeszedł jednak na własność rodziny Dzieduszyckich herbu Sas - potomków hr. Tadeusza Dzieduszyckiego (zm. 1777 r.) jako rekompensata za ich skonfiskowany majątek (w tym warzelnie soli) na wschodnich kresach Polski. Klucz ryczowski był tylko częścią zrekompensowanego majątku i otrzymała go Justyna, córka Tadeusza, żona hrabiego Ksawerego Działyńskiego. W spadku po matce, w 1844 r., dostał się on córce Paulinie Dzieduszyckiej, która (wyszła wcześniej za mąż za swego wuja - brata matki). W 1855 r. Paulina Dzieduszycka sprzedała cały majątek Tytusowi i Sewerynie Drohojewskim herbu Korczak. Po zmarłym Tytusie Drohojowskim w 1883 r., majątek przejęła córka Józefa - żona barona Mieczysława Błażowskiego, który zmarł w rok później. Przed I wojną światową (1914-1918) Józefa Błażowska rozparcelowała folwark w Woźnikach i sprzedała go miejscowym chłopom. W latach 1888-89 przez zachodnią część wsi przeprowadzono linię kolejową z Wadowic do Trzebini, ale dopiero w 1945 r. założono przystanek Woźniki. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego. Woźniki są dość znanym ośrodkiem wikliniarstwa.