Cerkiew św. Paraskewi w Czyrnej

Czyrna położona jest nad potokiem Czyrnianka wpadającym wprost do rzeki Białej. Wioska została lokowana przez Szymona ze Śnietnicy w 1574 r., na podstawie przywileju biskupa Franciszka Krasińskiego, na terenie dóbr muszyńskich, zarządzanych przez biskupów krakowskich. Od początku istniała tutaj parafia, początkowo prawosławna a później greckokatolicka. W XVII w. jest wzmiankowanych kilka nazwisk węgierskich, co jest niewątpliwą ciekawostką. Czyrna w XIX w. znana była jako ośrodek tkactwa. Na terenie wsi można jeszcze spotkać stare zabudowania połemkowskie, krzyże przydrożne i kapliczki, z których najciekawszą jest ta stojąca przy drodze do Śnietnicy z elementami starego ikonostasu z XVIII w. Można tutaj spotkać rodzaj prymitywnych spichlerzy zwanych sypańcami. Są to budowle zrębowe sklepione kolebką uzyskaną przez sukcesywne skracanie belek zrębu. Na zewnątrz tej zrębowej kolebki umieszczano szereg kołków, które pomagały w utrzymaniu warstwy ziemi pokrywającej tą konstrukcję. Zatem były one „obsypywane” – stąd sypańce. Na wierzchu montowano daszek, który nie był związany konstrukcyjnie ze zrębem i można go było łatwo zrzucić w czasie pożaru.
Najcenniejszym zabytkiem wsi jest dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskewy Męczennicy, która od 1951 r. funkcjonuje jako kościół rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Panny Marii. Cerkiew projektu architekta francuskiego pochodzenia Delavo stanęła w miejscu poprzedniej w latach dziewięćdziesiątych XIX w. Częściowo restaurowana była w latach 1979–1983. Jest to skromna zrębowa budowla ze słupową wieżą, transeptem, jednokalenicowym dachem i wieżyczkami z pozornym latarniami nad poszczególnymi częściami. Wieża, inaczej niż w klasycznych cerkwiach zachodniołemkowskich, wznosi się nad kruchtą, a nie nad babińcem (częścią poprzedzającą nawę, która pierwotnie w cerkwiach była przeznaczona dla kobiet). W prezbiterium można oglądać ikonostas z XX w. oraz ikonę św. Paraskewy z XVIII w. odnalezioną stosunkowo niedawno na strychu plebani w fatalnym stanie. Po konserwacji prezentuje się okazale i uważa się ją za jeden z darów wotywnych, jakich dokonali konfederaci barscy na okolicznych terenach. Święta przedstawiona jest z szablą, palmą męczeństwa oraz w odświętnym stroju. Spośród innych cennych obrazów warto wymienić Złożenie do Grobu z XVII w., Ostatnią Wieczerzę jako pozostałość po siedemnastowiecznym ikonostasie oraz przedstawienie Opieki Bogurodzicy z XVIII w. z niewielką koroną na ramie obrazu. W Czyrnej zachowały się dwie takie korony, które w czasie greckokatolickich zaślubin przytrzymywano nad głowami nowożeńców. W okolicy kościoła warto zobaczyć parawanową dzwonnicę, plebanię i spichlerz z XIX w. oraz odwiedzić stary cmentarz znajdujący się kilkaset metrów od cerkwi, na którym zachowało się kilka wiekowych nagrobków.