Stary kościółek w Zakopanem

Kościół Matki Bożej Częstochowskiej i św. Klemensa przy ulicy Kościeliskiej w Zakopanem nazywany jest przez miejscowych starym kościółkiem. Powstał dzięki staraniom właścicieli dóbr zakopiańskich, Klementynie i Edwardowi Homolacsom, w 1847 r. i w tym samym roku, 29 listopada ksiądz Józef Stolarczyk odprawił w nim pierwszą mszę świętą. Kościół jest drewniany, jednonawowy, z zakrystią i dobudowaną od strony południowej kruchtą, w której znajduje się przedsionek. Ołtarze – główny i dwa boczne – zostały wykonane przez najlepszego w tamtym czasie rzeźbiarza, Wojciecha Kułacha z Gliczarowa. W ołtarzu głównym widniał niegdyś obraz pierwszego patrona świątyni, św. Klemensa, dziś natomiast można podziwiać kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Niezwykle cenna jest podnoszona w górę drewniana krata, oddzielająca przedsionek od nawy, zaprojektowana przez Antoniego Kenara. Wnętrze kościoła ozdabiają ludowe obrazy i postacie świętych, spośród których szczególnie cenny jest ponad dwustuletni obraz nieznanego twórcy przedstawiający św. Pawła podróżującego do Damaszku.
Obok starego kościółka znajduje się cmentarz na Pęksowym Brzyzku. Ta nekropolia jest przede wszystkim miejscem pochówku ludzi w sposób szczególny zasłużonych dla kultury i nauki polskiej oraz dla Tatr i Podhala. Cmentarz powstał na gruncie podarowanym przez Jana Pęksę w 1848 r. Nazwa wskazuje zatem na nazwisko darczyńcy oraz miejsce położenia – skarpa nad potokiem to właśnie „brzyzek”. Do początków XX w. był to jedyny cmentarz w Zakopanem, zatem znajdują się tam również rodzinne grobowce miejscowych rodów. W 1931 r. cmentarz, nazywany starym, został wpisany do rejestru zabytków i dlatego każdy pochówek wymaga zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Na starym cmentarzu w Zakopanem spoczywają m.in. Witold Henryk Paryski i jego żona Zofia Radwańska-Paryska. Witold Henryk Paryski urodził się w 1909 r. w Pittsburghu w USA. Uprawiał taternictwo, był przewodnikiem oraz ratownikiem. Ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, choć nie pracował w swoim zawodzie. Całe życie poświęcił Tatrom. W Zakopanem mieszkał od 1922 r. Jego partnerami w górach byli czołowi wspinacze tamtych czasów: Stanisław Motyka, Wiesław Stanisławski, Jan Gnojek, Wincenty Birkenmajer, Tadeusz Orłowski, Zbigniew Korosadowicz. Od 1928 r. Witold Henryk Paryski był ratownikiem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, gdzie pełnił funkcję lekarza. Udzielał się w organizacjach turystycznych i taternickich. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i Klubu Wysokogórskiego w Zakopanem. Bardzo mocno angażował się w sprawy ochrony przyrody. Pełniąc funkcje instruktora ratownictwa i przewodnictwa, duży nacisk kładł na edukację ekologiczną. Jest autorem wielu prac poświęconych ochronie przyrody. Paryski zajmował się również badaniem kultury ludowej Podhala. Jako współpracownik Muzeum Tatrzańskiego opublikował wiele prac z zakresu etnografii i historii. Jego najsłynniejszym dziełem jest jednak, napisana wraz z żoną Zofią Radwańską-Paryską, Wielka Encyklopedia Tatrzańska oraz wielotomowy, szczegółowy przewodnik wspinaczkowy po Tatrach Wysokich. Witold Henryk Paryski zmarł 16 grudnia 2000 r. w Zakopanem.
Zofia Radwańska-Paryska urodziła się w 1901 r. w Warszawie. Od 1920 r. corocznie bywała w Zakopanem. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej osiadła tu na stałe. Uprawiała taternictwo oraz narciarstwo wysokogórskie. W latach międzywojennych należała do czołówki polskich taterniczek. Jej towarzyszami w górach byli najsłynniejsi wspinacze tamtych czasów: Tadeusz Pawłowski, Tadeusz Orłowski, Wawrzyniec Żuławski, Stanisław Groński oraz jej przyszły mąż Witold Henryk Paryski. Zofia Radwańska-Paryska była pierwszą kobietą ratowniczką Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego oraz przewodnikiem wysokogórskim. Zajmowała się szkoleniem przewodników i ratowników. Z wykształcenia była botanikiem, ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała jako kustosz działu przyrodniczego w Muzeum Tatrzańskim. Kierowała Tatrzańską Stacją Naukową Zakładu Ochrony Przyrody PAN. Wydała wiele prac naukowych na tematy przyrodnicze. Aktywnie działała na rzecz ochrony przyrody. W 1946 r. założyła Oddział Zakopiański Ligi Ochrony Przyrody. Publikowała również prozę literacką oraz poezję. Wraz z mężem Witoldem Henrykiem Paryskim jest współautorką Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Jej biogram został umieszczony w angielskim słowniku Who is who for woman. Zofia Radwańska Paryska zmarła 24 października 2002 r. Spoczywa na starym cmentarzu w Zakopanem obok swojego męża Witolda Henryka Paryskiego.