Lanckorońska Góra

Lanckorońska Góra, którą w całości obejmuje wieś (dawne miasteczko) Lanckorona, rozłożona z domostwami poniżej linii zwartego lasu, najbardziej zagęszczonymi na jej południowym stoku, jest doskonale widoczna z każdej strony. Zalesiona góra, o kształcie wyniosłego stożka, na swym szczycie kryje ruiny zamku - niegdyś okazałej siedziby starostów lanckorońskich. W 1999 r. ruiny zamku zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO w ramach manierystycznego parku krajobrazowego w Kalwarii Zebrzydowskiej. Według kronikarzy Jana z Czarnkowa i Jana Długosza zamek wzniósł w XIV w. król Kazimierz Wielki w miejscu dawnego gródka. Król Władysław Jagiełło po bitwie grunwaldzkiej w 1410 r., ustanawiając starostwo lanckorońskie, za zasługi w bitwie osadził w zamku Zbigniewa z Brzezia, protoplastę rodu Lanckorońskich, którego potomkowie pełnili funkcję starostów do 1512 r. Po Lanckorońskich przejęli starostwo i zamek Wolscy. Przez dwa lata 1574-1576 był w posiadaniu samozwańczego starosty - Olbrachta Łaskiego, który zbrojnie zdobył zamek i obwarował go. Dopiero wojska koronne Stefana Batorego przywróciły go Wolskim. Później zamek należał do trzech pokoleń Zebrzydowskich i dalej kolejno do: Czartoryskich, Myszkowskich i Wielopolskich. Dzisiejsze ruiny dawnej rezydencji starostów lanckorońskich były świadkiem burzliwych wydarzeń, m.in. potopu szwedzkiego (1655-57) i krwawych walk konfederatów barskich dowodzonych przez Kazimierza Pułaskiego z wojskami carskimi gen. Suworowa. W 1768 r. zamek lanckoroński był jednym z głównych bastionów powstańców barskich, obok Wawelu, Częstochowy i Tyńca. Wyznaczony został na najważniejszy punkt oporu. W wyniku działań wojennych i na początku XIX w. samowolnej rozbiórce murów zamkowych, w celu uzyskania kamienia do wznoszenia innych budowli, zamek popadł w kompletną ruinę. Po dawnym zamku pozostały fragmenty baszt, muru obronnego, dziedziniec i fundamenty zwodzonego mostu. Niegdyś zamek składał się z komnat mieszkalnych, kaplicy, pomieszczeń gospodarczych i dziedzińca. Według legend krył tajne przejścia (wejście przez studnię w kuchni zamkowej), którymi można było dotrzeć do lanckorońskiego rynku. Podobno istniało również ukryte przejście łączące zamek z klasztorem kalwaryjskim. W rejonie ruin zamku pozostały ślady fosy oraz resztek obwałowań ziemnych z czasów walk konfederatów barskich. Wokół góry przebiega wiele tras spacerowych i rowerowych oraz trasa narciarstwa biegowego i piesze szlaki turystyczne.