Kościół św. Andrzeja Apostoła w Osieku

W dokumencie księcia Bolesława Wstydliwego z 1278 r. wzmiankowany jest kościół św. Andrzeja Apostoła w Osieku jako „ecclesia de Ossech". W 1326 r. w wykazie parafii płacących tzw. świętopietrze wymieniona jest osiecka parafia. Obecny zabytkowy kościół drewniany został zbudowany w 1558 r. na miejscu poprzedniego, w stylu późnogotyckim. Ma konstrukcję zrębową, a całość pokryta została gontem. Kwadratowa wieża kościoła ma od zachodu ściany pochyłe, a od dołu oszalowane deskami. W połowie wysokości wieży znajduje się siodłowy daszek, a w górnej części nadwieszona izbica, zakończona ostrosłupowym hełmem gontowym. Nad nawą znajduje się sygnaturka o cebulastym kształcie. Pierwotna wieża spaliła się po uderzeniu pioruna w 1802 r. Kościół otoczony jest otwartymi sobotami. W 1851 r. kościół wyłożono boazerią, na którą później nakładano polichromię. Po lewej stronie prezbiterium umieszczono epitafium Mikołaja i Beaty z Mirowa Porębskich pochodzące z 1611 r., które jest szczególnie cennym zabytkiem wczesnobarokowy.
W rokokowym ołtarzu głównym z drugiej połowy XVIII w. znajduje się obraz przedstawiający Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny, dawniej służący jako zasuwa obrazu Złożenie do grobu Pana Jezusa. W zwieńczeniu ołtarza umieszczony został obraz patrona parafii – św. Andrzeja Apostoła. W prezbiterium znajduje się również rokokowa ambona w kształcie łodzi Piotrowej oraz kamienna chrzcielnica z XVI w., której drewniana nakrywa pochodzi z późnego baroku. Na belce tęczowej umieszczona jest grupa Ukrzyżowania (Chrystus w otoczeniu Matki i Ucznia). Na początku XX w. pojawił się pomysł wybudowania w Osieku nowego kościała, plebanii i organistówki. W 1902 r. wykonano kosztorys oraz powołano komitet budowy, którego pierwszym zadaniem było złożenie wniosku o zgodę na opodatkowanie parafian do Starostwa w Białej, dzięki czemu można było zdobyć potrzebną na wystawienie kompleksu budynków kwotę. Koszty pokryte zostały również z „darowizny obszaru dworskiego w osobie Oskara Rudzińskiego, podatku konkurencyjnego gmin Osiek i Malec oraz z legat i ofiar kościelnych". Prace rozpoczęto w lipcu 1904 r.
6 października 1907 r. odprawiona została ostatnia msza święta w starym kościele i w tym samym dniu dokonano poświęcenia nowej świątyni. Z okazji tej uroczystości na wieży zainstalowano zegar i wykonano nowe ławki. Konsekracja odbyła się 31 sierpnia 1908 r., a dokonał jej ks. bp Anatol Nowak sufragan diecezji krakowskiej. W 1908 r. po opuszczeniu drewnianego kościoła przez wiernych, zamierzano go rozebrać. Kościół uratowała interwencja konserwatora zabytków, który przydzielił na jego konserwację1000 koron, zaś resztę kosztów jego zabezpieczenia (szczególnie dachu) wziął na siebie kolator Oskar Rudziński. Podobnie było w latach sześćdziesiatych XXw. – dzięki determinacji ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dr Hanny Pieńkowskiej i członków Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Krakowie na czele z prof. Marianem Korneckim udało się przeprowadzić remont podwalin, ścian, stropów i więźby dachowej drewnianego kościoła. Wyprostowano także odchylenie ścian, zdemontowano i odtworzono soboty, wymieniono pokrycie gontowe i naprawiono ogrodzenie. W latach 1972–75 przeprowadzono badania i konserwację malowideł ściennych. Po koniec lat dziewięćdziesiątych dzięki wojewódzkiemu konserwatorowi p. mgr Karolowi Gruszczykowi i członkom Stowarzyszenia Miłośników Osieka udało się w ostatniej chwili uratować część zabytkowego wyposażenia kościoła, które 25 lat leżało w baraku obok świątyni.