Niedźwiedź

Wieś Niedźwiedź (ok. 1500 mieszkańców) leży u zbiegu potoków Porębianka i Konina, między wzniesieniami Potaczkowej (746 m n.p.m.), Witowa (723 m n.p.m.) i Starmachowskiego Gronia (766 m n.p.m.). Jest siedzibą gminy. Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od nazwy potoku Mezwez, nad którym miejscowość została lokowana w XIV w. Początkowo należała do dóbr cystersów ze Szczyrzyca. W XV w. ziemie te zostały skonfiskowane przez skarb państwa i weszły w skład dzierżawy królewskiej zarządzanej przez rodziny Ratołdów, a od 1518 r. - Pieniążków. W 1607 r. Niedźwiedź stał się prywatną własnością Stanisława Lubomirskiego. Rok później uruchomiono we wsi papiernię, która działała ponad sto lat. Dziś śladem po niej jest nazwa osiedla Papiernia w pobliżu granicy ze wsią Podobin. Działał także młyn i browar. W późniejszych latach miejscowość należała do rodzin Sanguszków (od 1710 r.) i Wodzickich (od 1760 r.). W Niedźwiedziu znajduje się XIX-wieczna kapliczka z współczesnymi obrazami wewnątrz (stara figura św. Jana Nepomucena zaginęła), a przy rynku kapliczka z namiotowym dachem krytym gontem uważana za najstarszą w okolicy. Przy skrzyżowaniu z główną drogą stoi kapliczka murowana, która według podania została ufundowana przez hrabiego Lubomirskiego, jako wotum wdzięczności za uratowanie życie na polowaniu, kiedy to został zaatakowany przez rannego niedźwiedzia. Od lipca 2000 r. na rynku stoi pomnik Władysława Orkana przeniesiony tu z rynku w Nowym Targu (ufundowany przez Podhalan mieszkających w Chicago). Na cmentarzu parafialnym znajduje się mogiła pierwszej żony Orkana - Marii Smreczyńskiej z d. Zwierzynieckiej i ich córki Zofii. Na cmentarzu znajduje się także grób kapitana Juliana Zapały ps. „Lampart” (1904-1964, dowódca IV batalionu 1. Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej). Zabytkowy, drewniany kościół pw. św. Sebastiana (wybudowany w latach 1696-1699 na miejscu kościoła z 1593 r., który spłonął w 1695 r., fundacji Sebastiana Lubomirskiego) spłonął w 1992 r. W 1875 r. chrzczony był w nim Władysław Orkan. Po drewnianym kościele pozostała jedynie murowana kaplica, do której dobudowano niewielką nawę. Dziś funkcjonuje jako kaplica pw. Serca Pana Jezusa. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. wybudowano kościół pw. Matki Bożej Różańcowej. Wieś zamieszkują górale zwani Zagórzanami. Do dziś zachowało się trochę zagórzańskich zagród.