Wysoka

Wysoka to nieduża wieś (ok. 800 mieszkańców) położona na płaskim grzbiecie wewnątrz najbardziej wysuniętego na wschód zakola górnej Skawy, na wschodnich krańcach Beskidu Żywieckiego (na wschód od kulminacji Góry Ludwiki i Jawornika). Wysoka została założona na początku XVI w. (pierwsza wzmianka – 1529 r.) w ramach akcji osadniczej Jordanów z Zakliczyna. Poprzez małżeństwo córki Wawrzyńca Spytka Jordana w II poł. XVI w. wieś przeszła w ręce Kacpra Zebrzydowskiego. Później kolejno należała do Sierakowskich, Stadnickich, Larishów, Wężyków i Żeleńskich (do 1944 r.). Wysoka zasłynęła podczas kampanii wrześniowej 1939 r. Już 1 września niemiecki korpus pancerny gen. Edvalda von Kleista, po zajęciu polskiej Orawy napotkał silny opór polskich jednostek z 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej dowodzonej przez płk. Stanisława Maczka właśnie w rejonie Góry Ludwiki i Wysokiej. Polskie oddziały (w tym nieliczne pancerne) wspomagały tu dwie kompanie Obrony Narodowej i liczni ochotnicy spośród mieszkańców Wysokiej i okolic. Zacięte walki trwały dwa dni i Niemcy zdobyli w końcu Wysoką okupując to ciężkimi stratami. W czasie walki wieś doszczętnie spłonęła. Za bohaterska postawę mieszkańców Wysoka już w 1946 r. została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu. Obecnie pamiątką II wojny światowej jest cmentarz wojskowy, a na min okazały pomnik poświęcony żołnierzom poległym w obronie Wysokiej we wrześniu 1939 r. oraz partyzantom ziemi Jordanowskiej. Znajduje się on na północnym krańcu wsi, po zachodniej stronie drogi, w miejscu, gdzie przecina ją szlak niebieski. W południowej części wsi (zabudowa jest tu dość rozproszona) – ok. 1 km od szlaku znajduje się dość nowoczesny kościół parafialny pw. Nawiedzenia MB z 1990 r. oraz odrestaurowany po zniszczeniach wojennych zabytkowy dwór z XVI w. (kolejno Zebrzydowskich i Larishów) o cechach architektury renesansowej. Obecni właściciele – Anna i Antoni Pilchowie prowadzą tu znana w całej Małopolsce akcję kulturalną w ramach fundacji „Lutnia Staropolska” i działającego pod ich kierownictwem historycznego zespołu muzycznego Bractwo Lutni z Wysokiej. Z Wysokiej pochodził również ks. Józef Stolarczyk (ur. 1816 r.) – pierwszy proboszcz Zakopanego i zarazem wybitny taternik.