Barcice

Dość duża wieś Barcice (około 1,5 tysięcy mieszkańców) położona jest na zachodnim brzegu Popradu (koło jego niewielkiego zakola), około 5 km na południe od Starego Sącza. Jednocześnie znajduje się na południowym krańcu Kotliny Sądeckiej, wciśniętym pomiędzy niższą, północną część Pasma Radziejowej i takąż samą Pasma Jaworzyny Krynickiej. Zabudowa wsi rozrzucona jest po okolicznych dolinkach i zboczach tworząc liczne przysiółki. Najstarsza, historyczna część Barcic położona jest na wysokiej terasie Popradu, na jego lewym brzegu. Barcice są miejscowością letniskowa o korzystnym klimacie i dużym nasłonecznieniu. Barcice posiadają również złoża wody mineralnej, praktycznie nie eksploatowanej. Występują one w osiedlach Korzeczków, na Klinach i pod Wzgórzem Kroguleckim (na wschodnim brzegu Popradu).
Historia wsi sięga co najmniej XIII w. Pierwsza wzmianka o parafii w Barcicach pochodzi z 1325 r. Nazwa związana jest prawdopodobnie z kultem św. Bartłomieja, choć niektórzy próbują łączyć ją ze staropolskim słowem „barć”, które oznaczało ul, rodzinę pszczelą. Może o tym świadczyć miejscowa tradycja, mówiąca, że wydzielono tę wieś jako dobra królewskie z nadań księżnej Kindze, a później starosądeckiemu klasztorowi, z zabezpieczeń wiana, które księżna Kinga przywiozła do Polski, a zużyto je na odbudowę kraju po najazdach Tatarów. Prawdopodobnie bartnicy z Barcic i Przysietnicy dostarczali miód na stoły książęce, dlatego zatrzymano te wsie w dobrach królewskich. Znane są dwie barcickie pieczęcie z godłem. Na jednej z nich, pochodzącej z XIX w., przedstawione są dwa ule (barcie) a w tle wschodzące promieniste słońce. Pieczęć używana była przez Szkołę Powszechną w Barcicach w okresie I wojny światowej, a uczniowie nosili go na mundurkach szkolnych i choć obecnie oficjalnie Barcice nie mają herbu, to używany on jest przez miejscową OSP i jako logo klubu sportowego LKS „Barciczanka”.
W średniowieczu własność królewska w rejonie Barcic tworzyła tzw. starostwo barcickie, w ramach starostwa sądeckiego. Tereny te, będące pierwotnie własnością książęcą, od 1257 r. należały do klasztoru klarysek starosądeckich. Po odpadnięciu od Sądecczyzny ziem nad górnym Popradem (Lubowla, Gniazda, Podoliniec) w latach 1315–1320, aby nie powierzać żeńskiemu zakonowi kontemplacyjnemu terenu tak ważnego militarnie, ziemie nad dolnym Popradem stały się na powrót własnością królewską. Siedziba władz starostwa przemiennie znajdowała się na zamku w Rytrze i w Barcicach (od 1654 r. na stałe w Barcicach). Barcice rozwijały się również dzięki dogodnemu położeniu przy szlaku handlowym na Węgry. Rozwój przerwał pierwszy rozbiór Polski, po którym Austria zlikwidowała starostwo i włączyła jego dobra do tzw. rządowej kamery, której administrację ustanowiono w Nowym Sączu. W czasie okupacji hitlerowskiej Barcice były jedną z miejscowości etapowych na szlaku kurierskim w stronę przełęczy Obidza (i dalej przez Słowację na Węgry).
W centrum Barcic stoi murowany kościół z 1901 r. Wewnątrz zachowały się ciekawe elementy z poprzednich świątyń (parafia istniała tu już od 1325 r.), m.in. oryginalny późno-renesansowy ołtarz główny z przełomu XVI/XVII w., malowana na desce „Ostatnia wieczerza” z XVII w. oraz barokowe rzeźby Matki Bożej, św. Jana i św. Marii Magdaleny.
W północnej części wsi, po zachodniej stronie głównej drogi znajduje się stacja kolejowa. W Barcicach zaczyna się zielony szlak turystyczny na Wdżary Niżne (i dalej na Prehybę) oraz niebieski w północną część Pasma Jaworzyny Krynickiej przez Wolę Krogulecka na Makowicę.
Linia kolejowa w dolinie Popradu prowadzi praktycznie przez cały Beskid Sądecki, z północnego-zachodu na południowy-wschód. Jest to historyczna linia kolejowa, mająca i dzisiaj dość duże znaczenie dla turystyki w tym regionie. Fragment tzw. linii tarnowsko-leluchowskiej od Nowego Sącza do Leluchowa (na granicy polsko-słowackiej) liczy 64 km długości.
Linia tarnowsko-leluchowska została wybudowana przez Austriaków w latach 1874–1876 jako strategiczne, przecinające Karpaty połączenie galicyjskiej linii Kraków – Tarnów – Przemyśl – Lwów z terytorium Węgier i centrum monarchii austro-węgierskiej. Od Starego Sącza aż do Leluchowa linię poprowadzono doliną Popradu, łącznie z jej przełomowym, meandrującym odcinkiem w rejonie Żegiestowa. Tam też, pomiędzy Żegiestowem a Andrzejówką, przebito tunel pod tzw. Tunelową Górą (561 m n.p.m.) w pobliżu zakola Popradu i tzw. Łopaty Polskiej. Ma on długości 511 m (obecnie jest siódmy, co do wielkości w Polsce). Budowała go austriacka firma budowlana zatrudniająca włoskich specjalistów z Triestu (kilku z nich osiadło potem w Andrzejówce i na miejscowym cmentarzu można odnaleźć ich groby). Tunel uroczyście otwarto 25 listopada 1874 r., lecz miało to charakter czysto symboliczny – przez następne dwa lata trwały prace wykończeniowe. Pierwszy pociąg przejechał tunelem dopiero w 1876 r. Tunel był dwukrotnie wysadzany i odbudowywany – najpierw przez wycofujące się Wojsko Polskie we wrześniu 1939 r. (Niemcy jednak szybko przywrócili go do użytku), potem przez Niemców w styczniu 1945 r. Po tym ostatnim, zniszczenia były znaczne (łącznie z uszkodzeniem górotworu) i powojenna odbudowa trwała aż 3 lata, kiedy to linia na odcinku sądeckim była nieprzejezdna.
W drugiej połowie XX w. linia tarnowsko-leluchowska należała do bardziej ruchliwych w południowej Polsce. Był tu intensywny ruch zarówno towarowy (na Słowację i Węgry przez kolejowe przejście graniczne Muszyna – Leluchów – Orlov – Plavec, jak i pasażerski. To właśnie głównie pociągiem podróżowali kuracjusze i turyści z całej Polski do uzdrowisk w Piwnicznej, Żegiestowie, Muszynie, a także Krynicy (od czasu wybudowania odnogi tej linii na odcinku Muszyna – Krynica w 1911 r.). W XXI w. linia kolejowa w dolinie Popradu straciła nieco na znaczeniu. Część ruchu pasażerskiego przejęła komunikacja autobusowa, a i ruch towarowy za granicę wyraźnie zmalał. Jednak dalej przejazd tą wyjątkowo malowniczą, śródgórską linią kolejową jest dużą atrakcją turystyczną Beskidu Sądeckiego. Ważniejsze stacje i przystanki kolejowe w dolinie Popradu to m.in.: Nowy Sącz, Stary Sącz, Barcice, Rytro, Piwniczna-Zdrój, Łomnica-Zdrój, Wierchomla Wielka, Żegiestów Zdrój, Andrzejówka, Muszyna Zdrój i Leluchów.