Nowa Biała

Nowa Biała jest starą wsią spiską na zachodnich krańcach Pienin Spiskich, leżącą już na zachodnim brzegu Białki, zaledwie 1 km od sąsiednich Krempachów. Do XVIII w. była po spiskiej stronie Białki, jednak zmiana koryta rzeki spowodowała, że jest teraz po stronie podhalańskiej. Mimo, że wpływy podhalańskie są silne, zachowała jednak wyraźnie spiski charakter (m.in. charakterystyczny spiski układ przestrzenny z rzędami stodół na obrzeżach).
Parafia w Nowej Białej istniała już w 1278 r. w czasach akcji kolonizacyjnej Berzeviczych. Wieś dzieliła koleje losów Zamagurza Spiskiego, należąc do kolejnych rodów władających niedzickim zamkiem. Od Horvathów wieś dziedziczyła boczna linia rodziny – Stansithowie (krzewiciele protestantyzmu). W miejsce drewnianego kościoła powstał w 1748 r. obecny, murowany. W XIX w. Nowa Biała (znana pod węgierska nazwą Bela Ujfalu) była ważnym punktem granicznym pomiędzy Galicją a Węgrami. Po I wojnie została w granicach Polski.
Cennym zabytkiem Nowej Białej jest kościół parafialny z XVIII w. pw. św. Katarzyny. Z zewnątrz jest to dość skromna bryła barokowa, ale z wysoką wieżą z falistym gzymsem i cebulastym hełmem. Wewnątrz jest sklepienie żaglowe, rozdzielone gurtami, skromna rokokowa dekoracja stiukowa oraz późnobarokowe ołtarze. W głównym ołtarzu znajduje się obraz przedstawiający męczeństwo św. Katarzyny. Zwracają uwagę okazałe figury (m.in. św. Barbara i św. Apolania) odziane w barokowe stroje.
W Nowej Białej mieszka znaczny odsetek rodzin słowackich. W latach sześćdziesiątych XX w miejscowy kościół był decyzją arcybiskupa krakowskiego zamknięty, w związku z gorszącym konfliktem narodowościowym, na tle języka sprawowania liturgii.