Zamek Królewski w Niepołomicach

Zamek Królewski, gotycki, zbudowany przez króla Kazimierza Wielkiego w połowie XIV w. pełnił trzy funkcje: myśliwską, rezydencjonalną i obronną. Funkcja obronna związana była z traktami handlowymi, biegnącymi przez Niepołomice do przeprawy na Wiśle i dalej do Krakowa. Zamek składał się z trzech wież i 2 skrzydeł mieszkalnych otoczonych murami, za którymi powstała osada. Bardzo często i na dłużej przyjeżdżał tu król Władysław Jagiełło, któremu otaczająca zamek i osadę puszcza przypominała drogie sercu knieje i uroczyska litewskiej puszczy. Tutaj świętował swoje zwycięstwo pod Grunwaldem. W Niepołomicach często gościła para królewska Zygmunt I Stary i Bona Sforza, zajeżdżając tu z licznym dworem dla odpoczynku i na łowy. Zamek był miejscem zjazdów koronnych, potwierdzania przywilejów, wydawania dekretów królewskich, przyjmowania posłów obcych państw itp. Formę renesansowej rezydencji nadał gotyckiemu zamkowi Zygmunt I Stary, przebudowując go w latach 1506–1531. Królowa Bona zadbała o otoczenie zamku, zakładając wspaniałe włoskie ogrody, pełne kwiatów i ozdobnych krzewów. Założyła również ogród warzywny z nieznanymi do tej pory w Polsce warzywami. Po pożarze (1550 r.) król Zygmunt August przebudował zamek. Pracami prowadzonymi w latach 1551–1568 kierowali Tomasz Grzymały oraz rzeźbiarz Santi Gucciego. Od końca XVI w. zamek był pod opieką starostów niepołomickich: Curyłów, Branickich, Lubomirskich. Dewastacji zamku dokonali Austriacy przeznaczając go na koszary. Rozebrali wówczas drugie piętro. W okresie międzywojennym i powojennym zamek pełnił funkcję obiektu użyteczności publicznej, a później popadł w ruinę. W latach 1991–2007, przeprowadzono gruntowne prace konserwatorskie, które przywróciły rezydencji królewskiej dawną świetność. Obecnie w zamku mieszczą się ekspozycje muzealne, hotel, centrum konferencyjne oraz Centrum Kultury „Zamek”, organizujące recitale, koncerty, spektakle, pokazy rycerskie, wystawy. Również w zamku ma swoją siedzibę chór Towarzystwa Miłośników Muzyki i Śpiewu w Niepołomicach „Cantata”.