Sucha Beskidzka

Sucha Beskidzka jest miastem powiatowym (ok. 11000 mieszkańców) położonym u ujścia potoku Stryszawka do Skawy, u północnych podnóży Pasma Jałowieckiego i na południowo-zachodnim krańcu Beskidu Małego. Wyjątkowo korzystne położenie sprawia, że Sucha jest doskonałą bazą wypadową aż w trzy grupy Beskidów (Żywiecki, Mały i Makowski). Stanowi też ważny węzeł komunikacyjny, zarówno drogowy, jak i kolejowy. Tradycje kolejarskie miasta sięgają 1883 r. Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1405 r. Wtedy miała miejsce lokacja osady przez niejakiego Strzałę herbu Kotwicz. Około 60 lat później Sucha przeszła w ręce rodziny Słupskich, a w 1554 r. dobra suskie nabył Gaspare Castiglione z Florencji, który, żeniąc się z Jadwigą Słupską, otrzymał tytuł szlachecki i nowe nazwisko – Kasper Suski. On też w II połowie XVI w. wybudował renesansowy dwór-zamek. W XVII w. Sucha przeszła w ręce rodziny Komorowskich, właścicieli ogromnych posiadłości w Beskidach, z których utworzyli małe państewko. Zamek dalej rozbudowano i przekształcono w okazałą rezydencję magnacką. Po śmierci Piotra Komorowskiego państwo suskie zaczęło podupadać. Dopiero Anna Konstancja z Lubomirskich Wielopolska na nowo ożywiła Suchą. Pod jej rządami powstały prawne i administracyjne struktury państwa, sąd wójtowski, a Sucha, z osady rolniczej, przeobraziła się w ważne miejsce targowe. W latach 80-tych XIX w. uruchomiono linię kolejową łączącą Suchą z Żywcem, a później z Krakowem i Nowym Sączem. W 1896 r. nadano Suchej prawa miejskie i odtąd rozwijała się ona jako miasto kolejarskie. W czasie II wojny światowej miejscowość włączono do Rzeszy. Po wojnie miasto stało się lokalnym ośrodkiem przemysłowym i ważnym w Małopolsce węzłem komunikacyjnym. Główna oś miasta (wschód-zachód) to biegnąca na południowym brzegu Stryszawki (wzdłuż linii kolejowej do Żywca) ulica Mickiewicza. Centrum znajduje się we wschodniej części miasta, blisko ujścia Stryszawki do Skawy. Jest tam niewielki rynek, na którym stoi chyba najsłynniejsza polska karczma, w której, zgodnie ze starą legendą ożywioną w mickiewiczowskiej balladzie, czarnoksiężnik Twardowski przegrał zakład z diabłem. „Ta karczma Rzym się nazywa, kładę areszt na waszeci“ – miał rzec czart pokazując na szyld u wejścia. Jest to drewniany, parterowy budynek, znacznych rozmiarów, zbudowany na planie prostokąta, z charakterystycznym czterospadowym dachem. Od frontu wydłużony dach tworzy okazałe podcienie wsparte na drewnianych słupach. Wnętrze utrzymane jest w dawnym stylu. Karczma powstała prawdopodobnie w połowie XVIII w. przy placu, na którym odbywały się słynne suskie jarmarki. Obecnie mieści się w niej stylowa restauracja. Na południe od rynku (ul. Kościelną do góry) znajduje się zabytkowy kościół Nawiedzenia NMP (bezpośrednio za górującym nad miastem, zwieńczonym strzelistą, ceglana wieżą nowym kościołem parafialnym). Pochodząca z XVII w. świątynia ma w zasadzie bryłę gotycką, choć posiada też elementy renesansowe i barokowe. Zachował się XVIII-wieczny wystrój wnętrza (ołtarz Świętego Krzyża, rokokowa ambona oraz chór z zabytkowymi organami). Nowy kościół powstał na początku XX w. ze składek suskich kolejarzy. Stary kościół otaczało siedem murowanych kaplic cmentarnych, z których do dziś zachowały się tylko trzy. Jedną z nich w 1818 r. rozbudowano, nadając jej charakter dzwonnicy. Obok kościółka stoi zabytkowa plebania kanoników laterańskich. Na terenie przykościelnym, przy starej lipie, znajduje się mogiła konfederatów barskich, poległych w czasie walk toczących się w 1771 r. w okolicach Suchej. Z Suchej wychodzą w okoliczne góry cztery szlaki turystyczne: dwa w Pasmo Jałowieckie (przez przełęcz Przysłop) – czerwony do Zawoi i czarny do Skawicy oraz szlak zielony w Beskid Mały (pasmo Żurawnicy) i niebieski w Beskid Makowski (przez kładkę na Skawie) na Mioduszynę i dalej do Makowa Podhalańskiego. Główny węzeł szlaków (drogowskazy) znajduje się przed dworcem kolejowym w zachodniej części miasta.