Jaskinia Wierzchowska Górna

Jaskinia Wierzchowska Górna, położona na terenie wsi Wierzchowie jest największą jaskinią na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Długość jej skomplikowanego labiryntu korytarzy i komór wynosi około 1000 m. Pierwsze badania archeologiczne jaskini przeprowadzone zostały w latach 1871–1873 przez Jana Kieżgajło Zawiszę (1822–1887), pierwszego badacza jaskiń ojcowskich, a następne w latach 1884–86 przez Godfryda Ossowskiego (1835–1897), archeologa, pierwszego kustosza Muzeum Starożytności Krajowych Akademii Umiejętności w Krakowie (obecne Muzeum Archeologiczne). Podczas prac wykopaliskowych odkryto wówczas ślady paleniska, wokół którego znajdowały się duże fragmenty kości niedźwiedzia jaskiniowego, lwa jaskiniowego i hieny. Ostatnie badania sondażowe, przeprowadzone w latach siedemdziesiątych .XX w. odkryły dowody istnienia intensywnego osadnictwa w epoce neolitu. Wśród odnalezionych zabytków archeologicznych najwięcej było wyrobów ceramicznych, związanych z kulturą lendzielską (środkowy neolit).
Jaskinia, ciesząca się od XIX w. dużym zainteresowaniem kuracjuszy Ojcowa i narastającą liczbą turystów, została przystosowana, jako jedna z pierwszych w Europie, do obsługi ruchu turystycznego. Pomimo udostępnienia do zwiedzania tylko części korytarzy i komór, jaskinia posiada najdłuższą trasę turystyczną ze wszystkich jaskiń w Polsce. Prowadzi krętym korytarzem (Przesmykiem Długim), z zachowanymi gdzieniegdzie na ścianach fragmentami osadów, złożonych głównie z otoczaków wapiennych, do Sali z Kotłami (kotły wirowe pochodzenia erozyjnego), której dno wyrównano w czasie prac wykopaliskowych, a w latach osiemdziesiątych XIX w. projektowano urządzenie w niej sali balowej. Dalej trasa prowadzi przez Hotelik do największej komory jaskiniowej, Sali Balowej, a z niej do Sali Człowieka Pierwotnego, która według przypuszczeń była schronieniem dla człowieka w epoce neolitu. Jaskinia ma trzy otwory, dzięki którym jest przewiewna i mniej wilgotna niż inne jaskinie. Zimują w niej niektóre gatunki nietoperzy, głównie podkowce małe, nocki duże, a niekiedy gacki wielkouche i mopki. Można też spotkać ciekawy gatunek pająka Meta menardi.
Jaskinia posiada status pomnika przyrody na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Podkrakowskie. Zwiedzanie jaskini jest możliwe wyłącznie z przewodnikiem-grotołazem (wejścia o pełnych godzinach zegarowych) z firmy MTR Marta i Tomasz Roszkiewicz s.c., opiekującej się Jaskinią Wierzchowską.

Dodatkowe informacje są dostępne na stronie: http://www.jaskiniawierzchowska.pl