Dębnik

Dębnik, wieś w gminie Krzeszowice u podnóża tzw. Marmurowych Wzgórz, rozwinęła się z osady rzemieślniczej, powstałej na gruntach Paczółtowic, przy kamieniołomie ciemnego wapienia, zwanego powszechnie marmurem, charakteryzującego się delikatną siatką żyłek jasnego kalcytu.
Pierwsze wzmianki o wydobyciu ciemnego wapienia pochodzą z końca XIV w. Eksploatację na większą skalę rozpoczęto w XVI w., w czasach panowania króla Zygmunta I Starego, po sprowadzeniu do Krakowa włoskich mistrzów kamieniarstwa. Marmur dębnicki stał się jednym z cenniejszych materiałów dekoracyjnych w renesansowym, a zwłaszcza barokowym budownictwie. Wykładano nim ściany wewnętrzne, posadzki, kolumny, portale i ołtarze. Wykonywano z niego również rzeźby, nowego typu zdobienia nagrobkowe w formie tablic i rzeźbione popiersia. Przykładem są wspaniałe sarkofagi króla Jana III Sobieskiego i księcia Józefa Poniatowskiego w Katedrze Wawelskiej. Elementy architektoniczne i piękne zdobienia można zobaczyć na terenie całej Polski, ale najwięcej w Małopolsce. Do najbardziej znanych zalicza się m. in.: klasztor i kościół św. Eliasza Pustelnika w Czernej, barokową kaplicę Wazów na wzgórzu wawelskim, klasztor kamedułów na Srebrnej Górze. Na terenie Marmurowych Wzgórz było kilka kopalń tego wapienia, należących na przestrzeni wieków do różnych eksploatorów. Jednym z nich był od 1631 r. klasztor w Czernej.
Dębnickie ciemne wapienie wydobywane są jeszcze w Łomie Karmelickim, leżącym między Dębnikiem a Paczółtowicami i w kamieniołomie Nowy Dębnik.