Morawica

Morawica, wieś w gminie Liszki, położona nad rzeką Brzoskwinką u stóp Garbu Tenczyńskiego, należy do najstarszych osad w okolicach Krakowa. W średniowieczu była siedzibą rycerskiego rodu Toporczyków, protoplastów rodu Tęczyńskich herbu Topór. Toporczykowie zbudowali w XII w. na morawickim wzgórzu drewniane dworzyszcze obronne, a później kamienny zamek warowny (obecnie budowle kościelne). Pierwsza wzmianka o wsi, zawarta w dokumencie z 1238 r., Kodeksu Dyplomatycznego Małopolski, stwierdza, że Morawica należy do Żegoty, kasztelana krakowskiego i jego brata Andrzeja. W pierwszej połowie XIV w. Jędrzej, syn Nawoja przeniósł swą siedzibę z Morawicy do wybudowanego przez siebie zamku Tęczyn. Od tego czasu Jędrzej i jego potomkowie przybrali nazwisko Tęczyńskich herbu Topór. W późniejszych wiekach – aż do 1939 r. Morawica należała do kolejnych panów na Tęczynie – rodów: Tęczyńskich, Opalińskich, Sieniawskich, Czartoryskich i Potockich. W 1408 r. Tęczyńscy przebudowali istniejącą kaplicę w morawickim zamku na murowany kościół, wykorzystując do tego celu kamienie pochodzące z rozbiórki części zamku. Jan Długosz (1415–1480) podaje w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis (Księdze uposażeń diecezji krakowskiej), że „przy kościele zbudowanym z białego kamienia było dwóch księży – jeden był kapelanem zamkowym, drugi proboszczem”. Według późniejszych przekazów historycznych zamek w Morawicy gościł dwukrotnie przyszłe królowe (żony Zygmunta I Starego) zmierzające na Wawel: Barbarę Zapolyę – 5 lutego 1512 r. oraz Bonę Sforzę –15 kwietnia 1518 r. W 1666 r. Izabela z Tęczyńskich Opalińska podarowała morawickiej parafii pozostałą część zamku, którą przekształcono na plebanię, a po 1871 r. dobudowano drugie piętro. Plebania w części parterowej ma trzy izby sklepione kolebkowo oraz masywne mury, dochodzące do 3 m grubości. Pod budynkiem plebanii i pod powierzchnią podwórza ciągną się podziemne przejścia wykute w skale na kształt rzymskich katakumb, umożliwiające ucieczkę podczas oblężenia. Na fundamentach dawnego zamku stoi również dzwonnica wzniesiona w połowie XVIII w., przypominająca wyglądem bramę triumfalną, w której umieszczone są trzy dzwony. Dwa najmłodsze Maria i Bartłomiej zostały odlane w 1975 r. Najstarszy i największy dzwon Jan jest fundacją ks. proboszcza – Jana Tarło, krewnego fundatorów kościoła w Morawicy.
Kościół św. Bartłomieja w Morawicy został wzniesiony na miejscu małej zamkowej świątyni. Twórcą barokowej bryły kościoła oraz wyposażenia wnętrza był włoski architekt, Franciszek Placidi (1710–1782). Konsekracji świątyni dokonał biskup krakowski Andrzej Stanisław Kostka Załuski w dniu 27 lipca 1755 r. Główne wejście do kościoła ozdobione jest portalem z czarnego marmuru dębnickiego i herbami: Pogoń (Czartoryskich) i Leliwa (Sieniawskich) – fundatorów kościoła. Wewnątrz znajduje się pięć ołtarzy (główny i cztery boczne) zaprojektowanych przez Franciszka Placidiego. W ołtarzu głównym umieszczony jest Krucyfiks na tle panoramy Jerozolimy. Po lewej stronie nawy znajduje ołtarz z cenną siedemnastowieczną kopią obrazu Matki Bożej Różańcowej (podobna kopia znajduje się w kaplicy krakowskiego kościoła dominikanów) z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Zasłona obrazu przedstawia Matkę Bożą wręczającą różaniec św. Dominikowi. W mensie ołtarzowej umieszczono relikwie męczennika św. Jozafata Kuncewicza (1580–1623). Stojący po tej samej stronie ołtarz zawiera wizerunek św. Franciszka z Asyżu, kopię obrazu hiszpańskiego malarza Bartolomé Murillo (1618–1682). Po prawej stronie nawy stoją dwa ołtarze poświęcone patronom kościoła. W ołtarzu św. Bartłomieja Apostoła, głównego patrona kościoła i parafii oprócz wizerunku świętego znajdują się figury katów z przedmiotami jego męczeństwa. W mensie umieszczono relikwie św. Gerwazego i św. Protazego (braci bliźniaków, męczenników, którzy zginęli w 306 r. w Mediolanie). Drugi ołtarz poświęcony jest św. Izydorowi Rolnikowi, drugiemu patronowi kościoła i parafii. Godna uwagi jest barokowa chrzcielnica (druga połowa XVII w.) z czarnego marmuru, nakryta ozdobną czaszą w kształcie kielicha oraz późnobarokowa ambona. Nad wejściami do zakrystii znajdują się dwa obrazy: Adoracja Najświętszego Serca Pana Jezusa i Adoracja Najświętszej Marii Panny z pierwszej połowy XIX w. malowane przez Wojciecha Eliasza. Dopełnieniem wystroju jest polichromia autorstwa Pawła Mitki z 1998 r.
Poniżej kościoła, na zboczu morawickiego wzniesienia, znajduje się cmentarz parafialny z wybudowaną w XIX w. kaplicą grobową Radziwiłłów z Balic. Na cmentarzu znajduje się grób kapitana Mieczysława Medweckiego (1904–1939), polskiego lotnika, który jako pierwszy zginął w czasie II wojny światowej. Był dowódcą III Dywizjonu Myśliwskiego 2 Pułku Lotniczego w Krakowie. 1 września 1939 r. około godziny 7.00 wystartował z lotniska w Balicach do walki z niemieckimi bombowcami nadlatującymi po zbombardowaniu Krakowa. Został zestrzelony tuż po starcie przez Ju-87 i spadł koło Morawicy. Mieczysław Medwecki jest patronem szkoły podstawowej w Morawicy, która opiekuje się jego grobem.