Lipnica Murowana

Lipnica Murowana jest obecnie wsią i siedzibą gminy, ale od XIV w. aż do 1933 r. była miastem. Jej powstanie historia przypisuje Władysławowi Łokietkowi, al miano „murowanej” zawdzięcza królowi Ludwikowi Węgierskiemu, bo za jego czasów otoczono Lipnicę murami obronnymi.
Średniowieczny układ z zachowanym kwadratowym rynkiem o wybiegających z jego naroży prostopadłych uliczkach jest wraz z kościołem św. Leonarda najcenniejszym lipnickim zabytkiem, niemal niezmiennym w swoim kształcie od powstania miasta.
Domy podcieniowe w rynku, w większości drewniane, ze wspartymi na słupach, oryginalnymi podcieniami, także są zabytkowe.
Na środku rynku stoi figura św. Szymona, piętnastowiecznego rodowitego mieszkańca i obecnie patron Lipnicy. Św. Szymon, nazywany św. Szymonem z Lipnicy, był wykładowcą Akademii Krakowskiej, franciszkaninem z klasztoru bernardynów. Niosąc pomoc podczas epidemii cholery zmarł na skutek zarażenia tą groźną chorobą. Wokół pomnika ustawiane są co roku w palmową niedzielę palmy, biorące udział w słynnym na całą Polskę konkursie o prymat wysokości.
Kościół parafialny pw. św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej jest najstarszą i najokazalszą z lipnickich świątyń. Powstał z fundacji króla Kazimierza Wielkiego w 1363 r. Nad całością założenia góruje kwadratowa wieża, nakryta namiotowym dachem. Najcenniejszym zabytkiem jest rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem z 1370 r., umieszczona w jednym z bocznych ołtarzy. Otaczana szczególną czcią gotycka postać, porównywana do słynnej Madonny z Krużlowej (starsza od niej!) zwana jest przez historyków sztuki „Piękną Madonną z Lipnicy”.
Kościół św. Leonarda w Lipnicy z końca XV w. położony jest nad Uszwicą, ale poza historyczną granicą obwarowań miejskich Lipnicy Murowanej. Stanowi jednak także i jej, jako gminy, najcenniejszy zabytek sakralnego budownictwa drewnianego w Polsce. Wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO kościółek, którego wiek tradycja przesuwa jeszcze o kilka stuleci wcześniej, powstał na miejscu pogańskiej gontyny. Belka podtrzymująca od tyłu główny ołtarz ma być rzekomo dawną rzeźbą Światowida. W XVII w. kryty gontem kościół został otoczony sobotami. W tym czasie dodano także sygnaturkę.