Grybów

Grybów położony jest w dolinie rzeki Białej na obrzeżach Beskidu Niskiego, a jego nazwa wywodzi się z języka niemieckiego (niem. Grünberg – Zielona Góra). Od momentu lokacji w 1340 r. Grybów był miastem królewskim, które rozwijało się w oparciu o szlak handlowy prowadzący z Węgier do Polski. Miasto zyskało ważny przywilej – prawo składu węgierskiego wina oraz prowadziło pobór cła, lecz nigdy poważnie się nie rozwinęło ze względu na dominujący w regionie Nowy Sącz. Na przełomie średniowiecza i nowożytności funkcjonowała w Grybowie szkoła artystyczna o silnych wpływach Wita Stwosza, w której mogła powstać słynna Madonna z Krużlowej.
W XVI w. istniała w Grybowie wytwórnia prochu i saletry. W XIX w., za czasów zaborów, miasto przechszło w ręce prywatne. W latach siedemdziesiątych zbudowano ważne połączenie kolejowe, a pod koniec wieku rafinerię ropy naftowej oraz browar. W latach sześćdziesiątych XIX stulecia przebywał w okolicy Artur Grottger u swojej narzeczonej Wandy Monné i tutaj powstało kilka z jego dzieł, m.in. „U grobu Kościuszki”. Około 1900 r. grybowskie krajobrazy i zabytki utrwalali Stanisław Wyspiański oraz Józef Mehoffer, którzy zwiedzali okoliczne tereny.
Grybów doznał dużych zniszczeń w czasie II wojny światowej i stracił trzecią część mieszkańców. Społeczność żydowska praktycznie przestała istnieć, a pozostała po niej głównie synagoga w centrum miejscowości. Najważniejsze zabytki Grybowa skupiają się w okolicach rynku, natomiast na obrzeżach znajduje się Browar Grybowski, w którym można nabyć kilka rodzajów piwa rodzimej produkcji.
Dwór Hoschów znajduje się w południowo-wschodniej części grybowskiego rynku. Zamieszkiwali w nim właściciele dóbr grybowskich, do których należał również lokalny browar. W 1828 r. okoliczne dobra zakupił na licytacji baron Ferdynand Hosch, który rozbudował browar i postawił zachowany do dzisiaj klasycystyczny dwór. Dwór zbudowany został na planie litery H w nawiązaniu do inicjału właściciela jako dwukondygnacyjny, skromny w dekoracji budynek. Przy dłuższych elewacjach ,wschodniej i zachodniej, znajdują się tarasy wsparte na czterech parach kolumn każdy. Dzisiejsze wnętrza dworu zostały przebudowane głównie z powodu funkcjonującej w nim placówki opieki zdrowotnej i nie zachowały pierwotnych dekoracji. Na południe od budowli, na terasach opadających w dolinę rzeki Białej, Hosch założył ogród z symetrycznymi kwaterami. Przy budynku zachowała się oficyna, w której mogła funkcjonować kuchnia. Neogotycki pawilon, który stał przy bramie wejściowej, można zobaczyć już tylko na zdjęciach archiwalnych. Na południowo-wschodnim skraju Grybowa znajduje się cmentarz wojenny nr 129 z I wojny światowej. Został zaprojektowany przez Hansa Mayra. Ze względu na ukształtowanie terenu został osadzony na trzech tarasach, które są połączone schodkami i otoczonych ogrodzeniem z betonowych słupków z metalowymi rurkami w charakterze poręczy. Tylko kilka nagrobków zachowało się w oryginale. Nie ma pewności ilu żołnierzy zostało tutaj pochowanych. Najprawdopodobniej ich liczba wynosiła 24, w tym 19 austro-węgierskich i 5 rosyjskich.