Harmęże

Harmęże są jedną z najstarszych wsi Księstwa Oświęcimskiego. Leżą nad Wisłą, w gminie Oświęcim. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Harmęż sięgają epoki kamiennej (3 tys. lat p.n.e.), kultury łużyckiej epoki brązu (VIII w. p.n.e.), oraz młodszego okresu wpływów rzymskich (II–III w. n.e.). Pierwsze udokumentowane wzmianki o Harmężach pochodzą z 1368 r. (w „Statucie solnym” króla Kazimierza Wielkiego zagwarantowany został tranzyt soli z Żup Wielickich prowadzący traktem handlowym przez Kraków, Oświęcim, Harmęże i dalej na zachód, na Śląsk i Morawy). W dokumencie z 1570 r. wymieniony jest most na Wiśle w Harmężach, na którym pobierano cło drogowe i rzeczne. Był on mostem granicznym pomiędzy Królestwem Polskim, a Śląskiem należącym do Czech. W okresie zaboru austriackiego nastąpił całkowity upadek szlaku solnego i mostu w Harmężach. Główną przyczyną było otwarcie linii kolejowych z Oświęcimia do Krakowa, Mysłowic i Czechowic oraz ciągłe wojny celne w wymianie towarowej pomiędzy Galicją i Prusami. W okresie późniejszym na Wiśle w Harmężach przebiegała granica austriacko-pruska. Harmęże mają bogatą tradycje hodowli ryb. Pierwsze wzmianki o stawach (rybnikach) występują w dokumentach z 1488 r. Głównym powodem zakładania stawów rybnych w Harmężach była różnica poziomów rzeki Soły i Wisły. Woda z Soły leżącej wyżej mogła rowami poprzez stawy uchodzić do Wisły. Istniejący obecnie rów, zwany Młynówką, pochodzi z tych okresów. Do drugiej połowy XVII w. Harmęże pozostały pod władzą Porębskich. W 1830 r. właścicielem wioski był hrabia Jan Bobrowski, herbu Jastrzębiec. W 1855 r. majątek należał do Karola Zwillinga. W drugiej połowie XIX w. posiadłość przeszła w ręce Wincentego Wittiga, po czym powróciła w ręce rodziny Zwilling. Ostatnim przedwojennym właścicielem dóbr Harmęże był Gustaw Zwilling. W kwietniu 1941 r. mieszkańców wsi Harmęże wysiedlono, w związku z budową obozu koncentracyjnego Auschwitz w Oświęcimiu. Niemcy założyli tu filię obozu Auschwitz, która obejmowała kurzą fermę zbudowaną w pobliżu dworu oraz zespół stawów rybnych.
Centrum św. Maksymiliana
Ziemia Oświęcimska jest szczególnym miejscem tragicznego doświadczenia ludzi różnych narodów i religii, ziemią męczenników. W czasie II wojny światowej tysiące ludzi poniosło śmierć w KL Auschwitz-Birkenau. 28 maja 1941 r. transportem z Warszawy został przywieziony do KL Auschwitz Maksymilian Maria Kolbe (nr 16670) z Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych (franciszkanów), aby kilka tygodni później iść dobrowolnie na śmierć za nieznanego sobie człowieka – ojca rodziny. Franciszkanie postanowili uczynić coś dla upamiętnienia swego sławnego i świętego współbrata (o. Maksymilian został świętym w 1982 r.) w miejscu śmierci jego i pozostałych siedmiu franciszkanów, którzy zginęli w KL Auschwitz. Od początku lat dziewięćdziesiątych XX w. na terenie byłego podobozu KL Auschwitz-Harmense w Harmężach zaczęło powstawać Centrum św. Maksymiliana kierowane przez Franciszkanów i Misjonarki Niepokalanej Ojca Kolbego. Zadaniem centrum jest umożliwianie grupom, przybywającym do Oświęcimia w celu nawiedzenia KL Auschwitz-Birkenau, lepszego poznania życia św. Maksymiliana, a przede wszystkim znaczenia i wartości jego heroicznej śmierci w obozie. Centrum jest ośrodkiem pamięci, refleksji i modlitwy, wotum wdzięczności za życie, dzieło oraz ofiarę z życia – śmierć męczeńską w bunkrze głodowym św. Maksymiliana Marii Kolbego.