Świnna Poręba

Świnna Poręba - wieś w gminie Mucharz, położona do niedawna w Przełomie Skawy i na opadających do niej zboczach Beskidu Małego, jest obecnie pozbawiona 2/3 swojego dawnego obszaru. Ulokowanie na terenie wsi sztucznego jeziora - zaporowego zbiornika retencyjnego Świnna Poręba na rzece Skawie - doprowadziło do likwidacji najstarszej zabudowy wsi, położonej na dnie doliny i gospodarstw leżących nieco wyżej, do wysokości 312 m n.p.m.(rzędna maksymalnego piętrzenia wody). Przed przystąpieniem do budowy zapory wodnej zlikwidowano linię kolejową, łączącą Wadowice ze Skawcami, Przędzalnię Andrychowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego oraz drobne warsztaty rzemieślniczo-usługowe. Dla wysiedlonych mieszkańców wybudowano nowe domy - osiedle na obrzeżach wsi. Mieszkańcy własnym sumptem - dzięki ofiarności i pracy postawili w Świnnej Porębie niewielki kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia wg projektu Haliny Jarosz z Wadowic, poświęcony 18 października 2000 r. przez ks. Kardynała Franciszka Macharskiego metropolitę krakowskiego. Powyższe informacje dotyczą aktualnej sytuacji wsi, natomiast jej historia sięga XIV w., kiedy to książę oświęcimski Jan I Scholastyk podarował 100 łanów frankońskich (ok.2500 ha) lasu swojemu zasłużonemu dworzaninowi - Żegocie z Benkowicz. Na otrzymanym obszarze Żegota założył kilka wsi i prawdopodobnie wtedy Świnną Porębę. Już sama nazwa Poręba wskazuje powstanie wsi na śródleśnych porębach, a Świnna, że ludność zajmowała się wypasem świń (podobnie w Koziej Porębie - wypasem kóz). W północnej części wsi, w widłach rzek Czernej i Skawy znajdował się folwark Kozia Poręba, który łącznie ze Świnną Porębą i Kleczą Dolną w XVI wieku tworzyły jedną własność Słupskich herbu Drużyna. Wieś w tym czasie lokowana była prawdopodobnie na prawie wołoskim, po przybyciu na te tereny ludności pasterskiej z Bałkanów.
Od drugiej połowy XVI w. do początku XVIII w. trwały wieczne sąsiedzkie spory graniczne pomiędzy prywatnymi właścicielami wsi Świnna Poręba, a dzierżawcami królewszczyzny barwałdzkiej, do której należały Jaroszowice. Od drugiej połowy XVIII w. wieś, poprzez koligacje rodzinne, należała do różnych właścicieli, m.in.: Sławińskich, Bobrowskich, Stojałowskich, a pod koniec XIX w. do Krobickich. Ostatnimi właścicielami w okresie międzywojennym byli Gostyńscy. W latach 1947-1948 majątek został upaństwowiony. Zabudowania folwarczne i dworek Kozia Poręba, stojący przy starej drodze z Wadowic do Suchej Beskidzkiej, został rozebrany przed rozpoczęciem budowy zapory wodnej Świnna Poręba.
Zbiornik Świnna Poręba - zaporowy zbiornik retencyjny na rzece Skawie jest jeszcze w trakcie budowy. Kolejny, przesunięty termin zakończenia budowy zbiornika zaplanowany jest na 2014 rok. Zbiornik powstaje w powiatach wadowickim i suskim, na terenach gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce. Budowa zbiornika jest najdłużej realizowaną inwestycją hydrotechniczną. Zamysł budowy zbiornika narodził się już na przełomie XIX/XX w. Jego budowa miała zapobiegać skutkom powodzi w Dolinie Wisły i w Krakowie. W realizacji tego pomysłu przeszkodziła I wojna światowa (1914-1918). Konieczność budowy zbiornika retencyjnego na Skawie rozważana była również w latach 20. XX w. Opracowania i analizy dokonane wówczas przez prof. Gabriela Narutowicza dotyczące wyboru przekrojów piętrzenia wód dla głównych karpackich dopływów Wisły w tym Soły, Skawy, Raby i Dunajca, zostały wykorzystane przy budowie zbiorników wodnych w Porąbce, Dobczycach i Czorsztynie-Niedzicy. Do tych planów powrócono dopiero po II wojnie światowej. Pierwszy projekt zagospodarowania terenu powstał w latach 50. XX w. Ostateczna decyzja o budowie zapadła w 1984 roku, a do realizacji przystąpiono w 1986 r. Ta ogromna inwestycja spowodowała: likwidację linii kolejowej Wadowice - Skawce, przeniesienie zakładów, działających na tym terenie oraz wysiedlenie mieszkańców do wybudowanych dla nich osiedli na obrzeżach wsi Mucharz i Świnna Poręba. Napełnienie zbiornika miało nastąpić w 1996 r. Planowane kolejne terminy ukończenia budowy przesuwały się ze względu na kłopoty finansowe po 1989 roku, związane z przemianami gospodarczymi. W 2010 roku rząd podjął decyzję o ostatecznym sfinansowaniu tej inwestycji i zalaniu zbiornika w 2014 r. Zapora wodna usytuowana na 26,6 km biegu rzeki Skawy, ma 54 m wysokości (w osi galerii) i 604 m długości oraz 8,0 m szerokości korony. Powierzchnia maksymalna zbiornika wynosi 1035 ha. W zalewie zmieści się 161 mln m3 wody. Zbiornik będzie posiadał bardzo urozmaiconą linię brzegową i będzie się rozciągał od Świnnej Poręby do Zembrzyce na długości około 11 km. Obiektem towarzyszącym zapory jest elektrownia wodna wyposażona w dwie turbiny Kaplana o mocy łącznej ok. 4,4 MW, przełyku 7,5 m3/s każda i przewidywanej produkcji energii elektrycznej 18,3 GWh rocznie. Główne funkcje zbiornika będą sprowadzały się do ochrony przeciwpowodziowej doliny rzeki Skawy poniżej zapory (m.in. Wadowic) i doliny rzeki Wisły (m.in. Krakowa) i ochrony przed skutkami suszy, a dodatkowo do produkcji energii elektrycznej, wykorzystywania wody ze zbiornika dla celów komunalnych i przemysłowych na terenie województw małopolskiego i śląskiego, a także do wprowadzenia elementu wzbogacającego krajobraz i ekosystem na terenach otaczających zbiornik i stworzenia warunków rozwoju turystyki i rekreacji.