Chełmek

Chełmek (9 tys. mieszkańców) jest miastem położonym nad Przemszą w powiecie oświęcimskim. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Chełmek jest historyczną stolicą przemysłu obuwniczego. Na terenie byłych Południowych Zakładów Przemysłu Obuwniczego „Chełmek” utworzono Miejską Strefę Aktywności Gospodarczej.
Historia Chełmka sięga XV w. Jego powstanie związane było z ochroną szlaku drogowego, prowadzącego z Krakowa na Śląsk oraz przejścia na rzece Przemszy. Ludność karczowała lasy, osuszała bagna i moczary, aby uzyskać ziemie dla rolnictwa. Utrzymywano się także z rybołówstwa. Po I rozbiorze Polski, Chełmek został włączony do zaboru austriackiego (Przemsza była granicą pomiędzy zaborem pruskim i austriackim). Po wybudowaniu w 1856 r. wiedeńskiej linii kolejowej oraz regulacji rzek Wisły i Przemszy mieszkańcy Chełmka zaczęli pracować jako kolejarze oraz flisacy. W XIX w. wzrosła świadomość narodowa mieszkańców. W Chełmku powstała szkoła. Kolei zaczęły docierać gazety. Do miasta przyjeżdżał ks. Stojałowski i wygłaszał patriotyczne kazania. Podczas I wojny światowej zginęło 22 obywateli Chełmka. W 1931 r. czeski fabrykant Tomasz Bata (zwany królem obuwia) zaczął w Chełmku budowę fabryki oraz osiedla mieszkaniowego. Od tej pory miasto zaczęło się rozwijać, a ilość mieszkańców podwoiła się w ciągu pięciu lat. W 1939 r. Niemcy zajęli fabrykę. W czasie okupacji produkowano w niej obuwie dla wojska oraz, na kartki, dla ludności. Znaczną część mieszkańców Chełmka wywieziono na roboty przymusowe i do obozów koncentracyjnych. Chełmek został wyzwolony 25 stycznia 1945 r. Fabrykę obuwia uruchomiono miesiąc później, a w 1947 r. upaństwowiono ją. Chełmek otrzymał prawa miejskie w 1969 r.
W Chełmku znajduje się Dom Pamięci Baty (oddany do użytku w 2006 r.), w którym mieszczą się sale muzealne poświęcone rodzinie Bata, historii przemysłu obuwniczego oraz przeszłości Ziemi Chełmeckiej. Zgromadzono tam liczne maszyny do szycia i inne urządzenia stosowane niegdyś w chełmeckiej fabryce Baty oraz archiwalne zdjęcia i reprodukcje, ukazującej początki fabryki w Chełmku. Dom Pamięci Baty znajduje się w pobliżu dawnej fabryki obuwia, przy ulicy Stacha 3. Można go zwiedzać od poniedziałku do piątku w godz. 8–19, a w soboty i niedziele po uprzednim uzgodnieniu (tel. 33 846 12 96, e-mail: moksir@op.pl).