Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej

Zabytkowa synagoga znajduje się przy ulicy Berka Joselewicza w Dąbrowie Tarnowskiej. Jest największą zachowaną synagogą w województwie małopolskim. Murowany z czerwonej cegły z użyciem kamienia budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta, w stylu eklektyczno-klasycystycznym z licznymi elementami mauretańsko-orientalnymi. Synagoga jest jednonawowa, niepodpiwniczona, czteroprzęsłowa, z przęsłem frontowym szerszym od pozostałych. Obecna budowla została zbudowana w drugiej połowie XIX wieku według projektu żydowskiego architekta i inżyniera Abrahama Goldsteina. Głównym fundatorem był Ajzyk Stern. Budowę zakończono najprawdopodobniej 1 kwietnia 1863 r. Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej jest uznawana za perłę architektury chasydów w Polsce. Jeszcze na początku XX w. obok synagogi stała mała, drewniana synagoga, w której modlili się tylko ortodoksyjni Żydzi. Na początku XX stulecia po stronie wschodniej zbudowano mykwę, którą rozebrano po zakończeniu II wojny światowej. Podczas I wojny światowej synagoga uległa zniszczeniu. Dzięki funduszom jednego z mieszkańców Dąbrowy (Golda) zaraz po wojnie została gruntownie odnowiona. W latach 1936–1937 przeszła generalny remont. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę i urządzili w niej magazyn. Po wojnie, około 1950 r. w bocznym pomieszczeniu przylegającym do sieni przejściowej miejscowi Żydzi urządzili skromny dom modlitwy. W latach siedemdziesiątych, po nieudanych próbach remontowania, synagoga popadła w ruinę. Po kompleksowej renowacji, prowadzonej od 2008 r., w czerwcu 2012 r. w zabytkowej synagodze zainaugurowano działalność nowej placówki kulturalno-muzealnej pod nazwą Ośrodek Spotkania Kultur. Stała ekspozycja prezentuje koegzystencję kultur i religii. Organizowane są też okolicznościowe wystawy tematyczne w ramach kalendarza imprez Dąbrowskiego Domu Kultury oraz koncerty, prelekcje i zajęcia edukacyjne.
Cmentarz żydowski w Dąbrowie Tarnowskiej znajduje się na północ od synagogi. Został założony na przełomie XVII i XVIII wieku. Usytuowany był, zgodnie z żydowską tradycją, poza granicami miasta, na płaskim terenie. Zajmuje powierzchnię około 2 ha. Porośnięty jest krzewami i drzewami, z których sześć dębów to pomniki przyrody. Dęby te były świadkami egzekucji z 22 lipca 1944 r., kiedy to hitlerowcy pod ich koronami zabili 180 Żydów. W czasie II wojny światowej cmentarz został zdewastowany przez nazistów. Płyty nagrobne zostały użyte do utwardzenia ulic oraz przy budowie basenu. Dzisiaj na terenie nekropolii znajduje się kilkadziesiąt nagrobków, macewy odnalezione po wojnie w różnych miejscach miasta oraz ohel, w którym spoczywają miejscowi cadycy. Jest tu również pomnik poświęcony tragicznym wydarzeniom z 22 lipca 1944 r. oraz nagrobek upamiętniający Żydów zamordowanych przez nazistów w kwietniu 1942 r.