Zamek Rabsztyn

Ruiny zamku Rabsztyn znajdują się na wapiennym wzgórzu we wsi Rabsztyn, koło Olkusza. Zamek wzniesiono na przełomie XIII/XIV w., zapewne dla ochrony ważnego gospodarczo ośrodka górniczego w Olkuszu. W źródłach zamek w Rabsztynie wzmiankowany jest po raz pierwszy w końcu XIV w., jako będący w zastawie u wojewody krakowskiego Spytka z Melsztyna. We władaniu Melsztyńskich Rabsztyn pozostawał do 1441 r., by następnie, już jako siedziba ustanowionego wcześniej starostwa niegrodowego, przejść w ręce Tęczyńskich, którzy przyjęli nazwisko Rabsztyńskich. Po wygaśnięciu w 1509 r. linii rodu, Rabsztyn dość często zmieniał właścicieli, wśród których warto odnotować Bonerów (w XVI w.). W pierwszej połowie XVII w. u stóp pierwotnego zamku górnego z inicjatywy Zygmunta Myszkowskiego, marszałka wielkiego koronnego lub jego następcy na tym urzędzie, Mikołaja Wolskiego, wzniesiono zamek dolny, nadając mu charakter renesansowej rezydencji. Podczas „potopu” w 1657 r. całość założenia spalili Szwedzi. Od tego czasu Rabsztyn, mimo częściowego zasiedlenia, zaczął popadać w ruinę. Zachowały się mury magistralne zamku dolnego oraz resztki murów zamku górnego, którego główny element stanowiła cylindryczna wieża wysadzona przez poszukiwaczy skarbów w drugiej połowie XIX w. Obecnie na zamku prowadzone są prace konserwatorskie, w ramach których m.in. zrekonstruowano dawne wejście na zamek z wieżą bramną.