English
Deutsch
Slovenský
Stary Sącz jest historycznym miastem (około 10000 mieszkańców) i jednym z głównych centrów turystycznych i krajoznawczych na Sądecczyźnie. Jest jedyym z cenniejszych w Polsce zespołów architektoniczno-urbanistycznych (miasto-muzeum). Położony jest na południowym krańcu Kotliny Sądeckiej, w pobliżu ujścia Popradu do Dunajca.
Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą tu z X w., a pierwsze wzmianki o grodzie, z 1186 r. Od połowy XIII w. dzieje miasta zwiane były z księżna Kingą, córką króla Węgier Beli IV, a następnie żoną Bolesława Wstydliwego, który w 1257 r. nadał jej Ziemię Sądecką. W 1280 r. Kinga ufundowała i uposażyła klasztor klarysek w Starym Sączu. Bolesław Wstydliwy nadał miastu liczne przywileje. Prawo magdeburskie nadał Staremu Sączowi Kazimierz Wielki w 1357 r. Rozwój miasta był ściśle związany z klasztorem i wkrótce Stary Sącz stał się na wiele wieków ważnym ośrodkiem kulturalnym południowej Polski. Mimo, że miasto było też ośrodkiem rzemiosła (kuśnierze i garbarze) i handlu, straciło jednak znaczenie gospodarcze na rzecz Nowego Sącza, pozostając stolica duchową i kulturalna Sądecczyzny. W XIX w. miasto wyraźnie podupadło. W czasie II wojny światowej było silnym ośrodkiem ruchu oporu (m.in. śmiały napad na magistrat i zniszczenie hitlerowskiej ewidencji mieszkańców). Po wojnie Stary Sącz szczęśliwie uniknął „socjalistycznego rozwoju”, uprzemysłowienia i nowego budownictwa. Zachował się jego zabytkowy charakter. Zaczęto organizować imprezy naukowe i kulturalne m.in. Starosądecki Festiwal Muzyki Dawnej.
Centrum zabytkowego kompleksu architektonicznego stanowi obszerny rynek z brukowaną nawierzchnią (ostatnio odnowioną, ale z zachowaniem pierwotnego charakteru). Wokół rynku stoją zabytkowe domy z XVIII i XIX w., w większości parterowe, z malowniczymi podcieniami. W południowo-wschodnim narożniku znajduje się szczególnej urody tzw. Dom Na Dołkach (Rynek 6), z łamanym gontowym dachem polskim z facjatą. Obecnie mieści się w nim ciekawe Muzeum Regionalne im. Seweryna Udzieli ze zbiorami etnograficznymi i historycznymi oraz Muzeum Księdza Józefa Tischnera w Starym Sączu. Od rynku wzdłuż Domu Na Dołkach prowadzi boczna uliczka do najcenniejszego kompleksu zabytkowego Starego Sącza – klasztoru klarysek.
Na południe od rynku, w uliczce wychodzącej z jego południowo-zachodniego narożnika, znajduje się kościół parafialny pw. św. Elżbiety (wyraźnie widoczna wieża). Kościół pochodzi z XIII w., lecz w czasie najazdu szwedzkiego uległ częściowemu zniszczeniu i został potem przebudowany w stylu barokowym (z częśćiowym zachowaniem bryły gotyckiej). Wewnątrz jest cenne wyposażenie, m.in. manierystyczne ołtarze, gotycki posąg Chrystusa z 1500 r., obraz św. Anny Samotrzeć z 1632 r. Obok kościoła znajduje się budynek dawnej szkoły, której absolwentami było wielu wybitnych starosądeczan, m.in. słynna śpiewaczka Ada Sari. Na południowych krańcach miasta, przy starej wylotowej drodze jest stary cmentarz, a na nim zabytkowa kaplica św. Rocha z 1643 r. (wewnątrz fragment gotyckiego tryptyku).
Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą tu z X w., a pierwsze wzmianki o grodzie, z 1186 r. Od połowy XIII w. dzieje miasta zwiane były z księżna Kingą, córką króla Węgier Beli IV, a następnie żoną Bolesława Wstydliwego, który w 1257 r. nadał jej Ziemię Sądecką. W 1280 r. Kinga ufundowała i uposażyła klasztor klarysek w Starym Sączu. Bolesław Wstydliwy nadał miastu liczne przywileje. Prawo magdeburskie nadał Staremu Sączowi Kazimierz Wielki w 1357 r. Rozwój miasta był ściśle związany z klasztorem i wkrótce Stary Sącz stał się na wiele wieków ważnym ośrodkiem kulturalnym południowej Polski. Mimo, że miasto było też ośrodkiem rzemiosła (kuśnierze i garbarze) i handlu, straciło jednak znaczenie gospodarcze na rzecz Nowego Sącza, pozostając stolica duchową i kulturalna Sądecczyzny. W XIX w. miasto wyraźnie podupadło. W czasie II wojny światowej było silnym ośrodkiem ruchu oporu (m.in. śmiały napad na magistrat i zniszczenie hitlerowskiej ewidencji mieszkańców). Po wojnie Stary Sącz szczęśliwie uniknął „socjalistycznego rozwoju”, uprzemysłowienia i nowego budownictwa. Zachował się jego zabytkowy charakter. Zaczęto organizować imprezy naukowe i kulturalne m.in. Starosądecki Festiwal Muzyki Dawnej.
Centrum zabytkowego kompleksu architektonicznego stanowi obszerny rynek z brukowaną nawierzchnią (ostatnio odnowioną, ale z zachowaniem pierwotnego charakteru). Wokół rynku stoją zabytkowe domy z XVIII i XIX w., w większości parterowe, z malowniczymi podcieniami. W południowo-wschodnim narożniku znajduje się szczególnej urody tzw. Dom Na Dołkach (Rynek 6), z łamanym gontowym dachem polskim z facjatą. Obecnie mieści się w nim ciekawe Muzeum Regionalne im. Seweryna Udzieli ze zbiorami etnograficznymi i historycznymi oraz Muzeum Księdza Józefa Tischnera w Starym Sączu. Od rynku wzdłuż Domu Na Dołkach prowadzi boczna uliczka do najcenniejszego kompleksu zabytkowego Starego Sącza – klasztoru klarysek.
Na południe od rynku, w uliczce wychodzącej z jego południowo-zachodniego narożnika, znajduje się kościół parafialny pw. św. Elżbiety (wyraźnie widoczna wieża). Kościół pochodzi z XIII w., lecz w czasie najazdu szwedzkiego uległ częściowemu zniszczeniu i został potem przebudowany w stylu barokowym (z częśćiowym zachowaniem bryły gotyckiej). Wewnątrz jest cenne wyposażenie, m.in. manierystyczne ołtarze, gotycki posąg Chrystusa z 1500 r., obraz św. Anny Samotrzeć z 1632 r. Obok kościoła znajduje się budynek dawnej szkoły, której absolwentami było wielu wybitnych starosądeczan, m.in. słynna śpiewaczka Ada Sari. Na południowych krańcach miasta, przy starej wylotowej drodze jest stary cmentarz, a na nim zabytkowa kaplica św. Rocha z 1643 r. (wewnątrz fragment gotyckiego tryptyku).
